پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی

خشک‌سالی یکی از مهم‌ترین تنش‌های زیست‌محیطی است که اثر مخربی بر رشد گیاهان و بهره‌وری محصولات زراعی در سرتاسر جهان دارد. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد و بررسی شاخص‌های تحمل به خشکی، 20 ژنوتیپ کلزا در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که ژنوتیپ‌ها ازنظر همه صفات با یکدیگر اختلاف معنی‌داری داشتند. همچنین عملکرد دانه، وزن هزار دانه و کارایی مصرف آب تحت شرایط تنش خشکی بیشتر از سایر صفات کاهش یافت. شاخص میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، شاخص بهره‌وری متوسط (MP) و شاخص میانگین هارمونیک (HAM) بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط تنش و بدون تنش به خود اختصاص دادند. در این مطالعه از روش GT-biplot برای گروه‌بندی و تشخیص ارقام متحمل به خشکی استفاده شد. نمودار بای‌پلات مبتنی بر اثر متقابل ژنوتیپ × صفت (شاخص تحمل) نشان داد که ژنوتیپ Zarfam پایدارترین ژنوتیپ برای هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی می‌باشد و ژنوتیپ‌های Talent و Talye به‌عنوان حساس‌ترین ژنوتیپ‌ها به تنش خشکی شناسایی شدند. لذا می‌توان گفت استفاده از روش آماری GT-biplot اطلاعات بسیار مفیدی در بررسی تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های کلزا در شرایط تنش رطوبتی فراهم می‌نماید.