دوره 16، شماره 1 - ( بهار 1403 )                   جلد 16 شماره 1 صفحات 115-103 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Ghaffari Neamat Abad G, Saba J, Mohsenifard E, Tavakoli Zaniani A. (2024). Evaluation and Selection of Native Lentil Lines Collected from Zanjan Province Regarding Potential Yield and Agro-Morphological Trait. J Crop Breed. 16(1), 103-115. doi:10.61186/jcb.16.49.103
URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1487-fa.html
غفاری نعمت آباد قادر، صبا جلال، محسنی فرد احسان، توکلی زانیانی افشین. ارزیابی و گزینش لاین‌های عدس بومی جمع‌آوری شده از استان زنجان از لحاظ پتانسیل عملکرد و صفات اگرومورفولوژیک پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی 1403; 16 (1) :115-103 10.61186/jcb.16.49.103

URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1487-fa.html


1- گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
چکیده:   (744 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: عدس (Lens Culinaris Medik.) از خانواده بقولات سرد­سیر، گیاهی است یکساله، خود­گرده­افشان و دیپلوئید که دانه آن منبع غنی از پروتئین می­باشد. این گیاه مانند سایر حبوبات در همزیستی با باکتری­های تثبیت­ کننده نیتروژن، نقش مهمی در کاهش مصرف کود و افزایش بهره­وری محصولات سایر گیاهان زراعی که در تناوب با عدس قرار می­گیرند، ایفا می‌کند. موفقیت در برنامه­ های اصلاحی تابع تنوع ژنتیکی، وراثت­پذیری و انتخاب است. بررسی تنوع ژنتیکی شالوده و پایۀ کار اصلاح و ایجاد رقم‌های پرمحصول و با ویژگی­ها و ظرفیت و قابلیت ­های کمی و کیفی بالا است. از این‌رو، ارزیابی تنوع ژنتیکی در گیاهان زراعی برای برنامه ­های اصلاح نباتات و حفاظت از ذخایر توارثی امری ضروری است. بدین منظور لازم است ژرم­پلاسم گیاهی جمع­آوری شود تا به عنوان جامعه پایه، ارزیابی شود و ژنوتیپ­های دارای پتانسیل عملکرد و دیگر صفات مطلوب شناسایی شده و مورد بهره‌برداری قرار گیرند. با توجه به پایین بودن پتانسیل عملکرد ارقام موجود در عدس، بررسی تنوع ژنتیکی بین لاین­های بومی عدس و مقایسه آنها با ارقام شاهد می­تواند به­نژاد­گر را در گزینش لاین­های برتر از لحاظ پتانسیل عملکرد و صفات اگرو­مورفولوژیک کمک نماید.
مواد و روش­ها: با هدف گزینش و معرفی ارقام جدید، لاین‌های عدس بومی جمع‌آوری شده از مناطق هدف در استان زنجان طی دو سال زراعی 97-1396 و 1397-98 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان ارزیابی شدند. در هر دو سال آزمایش، ارقام اصلاح شده کیمیا، سبز کوهین، گچساران، مراغه و بیله‌سوار به‌عنوان ارقام شاهد استفاده شدند. سال اول، آزمایش با 200 لاین در قالب طرح آزمایشی حجیم­شده بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی اجرا گردید. هر واحد آزمایشی شامل یک ردیف یک متری­ بود. فاصله بین ردیف­ها 25 سانتیمتر و فاصله روی ردیف­ها 5 سانتیمتر و عمق کاشت 5 سانتیمتر در نظر گرفته ­شد. در ابتدا و انتهای هر بلوک دو ردیف عدس سبز کوهین به عنوان حاشیه کشت شد. در سال دوم آزمایش، با توجه به حصول مقدار بذر کافی از سال اول، آزمایش در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار و واحد­های آزمایشی بزرگتر برای لاین­های گزینش شده از سال اول انجام ­شد. هرواحد آزمایشی شامل دو خط یک متری بود. فاصله بین ردیف ها، فاصله روی ردیف ها و عمق کاشت مشابه آزمایش سال اول انجام شد. در ابتدا و انتهای هر بلوک ناقص دو ردیف عدس سبز کوهین به عنوان حاشیه کشت شد.
یافته­ها: نتایج تجزیه واریانس در سال اول نشان داد بین لاین­های بومی عدس از لحاظ صفات اختلاف دمای کانوپی، طول دوره غلاف­دهی، تعداد و عملکرد دانه در بوته، شاخص برداشت در بوته، تعداد و عملکرد دانه در متر­مربع و وزن هزار­دانه اختلاف معنی­دار در سطح احتمال 0/01 و 0/05 وجود دارد. در همین سال صفات اختلاف دمای کانوپی، طول دوره غلاف­دهی، ارتفاع اولین انشعاب شاخه، تعداد غلاف در بوته، تعداد غلاف پر در بوته، تعداد و عملکرد دانه در بوته، شاخص برداشت در بوته، تعداد و عملکرد دانه در متر­مربع و وزن هزار­دانه از ضریب تغییرات ژنتیکی، وراثت ­پذیری و پیشرفت ژنتیکی بالایی برخوردار بودند. لاین­های 14، 68 و 165 از لحاظ صفات فنولوژیکی برترین لاین­ها بودند. ارتفاع بوته و ارتفاع اولین غلاف در لاین­های 85، 92، 193 و 195 نسبت به بقیه لاین­ها بیشتر بود. لاین­های 32، 90 و 156 بیشترین تعداد غلاف پر را داشتند. لاین­های 122، 163، 165 و 200 بیشترین عملکرد دانه در بوته را به خود اختصاص دادند. وزن هزار­دانه در لاین­های 163، 166، 171 و 174 در مقایسه با بقیه لاین­ها بیشتر بود. بیشترین عملکرد دانه در متر­مربع در لاین­های 23، 150، 192 و 200 مشاهده گردید. در نهایت، بر­اساس مقایسه میانگین لاین­ها با رقم شاهد برتر برای هر صفت به روش  LSD و با در نظر گرفتن درجه اهمیت صفات از بین 200 لاین عدس، 95 لاین برتر گزینش گردیدند. در سال دوم اختلاف معنی­دار بین لاین­های عدس از لحاظ تمامی صفات مورد­مطالعه به­غیر از ارتفاع اولین انشعاب شاخه در سطح احتمال 0/01 و 0/05 دیده­­شد. اختلاف دمای کانوپی، تعداد غلاف خالی در بوته و تعداد دانه در بوته ضریب تغییرات بالایی داشتند. وراثت­ پذیری بالا در صفات روز تا 50% گلدهی، طول دوره­گلدهی، روز تا 50% غلاف­دهیِ، روز تا 50% رسیدگی ­فیزیولوژیکی، طول دوره پر شدن­دانه و عملکرد کاه­و­کلش در بوته دیده ­شد. برای صفات اختلاف دمای کانوپی، طول دوره­ گلدهی، ارتفاع اولین غلاف، تعداد غلاف خالی در بوته، عملکرد دانه در بوته، زیست توده در بوته و عملکرد کاه­و­کلش در بوته پیشرفت ژنتیکی بالا مشاهده گردید. لاین­های 150، 155، 173 و 176 از لحاظ صفات فنولوژیکی برترین لاین­ها بودند. بالاترین ارتفاع بوته در لاین­های 146 و 180 و بالاترین ارتفاع اولین غلاف در لاین­های 12، 47 و 130 مشاهده شد. لاین­های 1، 131 و 176 بیشترین تعداد غلاف پر را داشتند. از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد در بوته لاین­های 1، 131 و 176 بیشترین تعداد دانه و عملکرد دانه در بوته را به خود اختصاص دادند. وزن هزار­دانه در لاین­های 23، 52، 163 و 178 در مقایسه با بقیه لاین­ها بیشتر بود. از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد در متر­مربع لاین­های 55، 69، 86 و176 برترین لاین­ها شناخته شدند. در نهایت، بر­اساس مقایسه میانگین لاین­ها با رقم شاهد برتر برای هر صفت به روش  LSD و با در نظر گرفتن درجه اهمیت صفات از بین 100 لاین عدس، 44 لاین برتر گزینش شدند.
نتیجه گیری: لاین­های مورد ارزیابی از نظر اغلب صفات دارای اختلاف معنی ­دار با یکدیگر بودند. وراثت­پذیری بالا در صفات روز تا 50% گلدهی، طول دوره ­گلدهی، روز تا 50% غلاف­دهیِ، روز تا 50% رسیدگی ­فیزیولوژیکی، طول دوره پر شدن­دانه و عملکرد کاه­و­کلش در بوته دیده ­شد. لاین­های مورد ارزیابی در مقایسه با ارقام شاهد در اکثر صفات مورد مطالعه از میانگین بالاتری برخوردار بودند. بنابراین با گزینش لاین­های برتر از لحاظ پتانسیل عملکرد و صفات اگرومورفولوژیک می­توان از این پتانسیل ژنتیکی بالقوه در ایجاد جمعیت­های برتر و معرفی ارقام پر­محصول استفاده کرد.
متن کامل [PDF 1551 kb]   (194 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: اصلاح نباتات، بیومتری
دریافت: 1402/4/4 | پذیرش: 1402/6/13

فهرست منابع
1. Acquaah, G. (2012). Principles of plant genetics and breeding. 2nd edition, Wiley-blackwell, John Wiley and Sons, Chichester. https://doi.org/10.1002/9781118313718 [DOI:10.1002/9781118313718.]
2. Aghaei, M., Shahab, J., Zeynali, M., & Talei, H. (2004). Genetic diversity of population of lentil and its relation to geographical distribution. Journal of Agronomy Science, 6(4), 402-414 (In Persian).
3. AgriculturalStatisticsBooklet. (2020). Volume I: Crop production. Ministry of Jihad-e-Keshavarzi. Office of Statistics and Information Technology. Available at: http:// amar.maj.ir/Portal/Home/Default.aspx? Category ID=117564e0-507c-4565-9659-fbabfb4acb9b. pp. (In Persian).
4. Ahamed, K., Ahkter, B., Islam, M., Humaum, M., & Alam, M. (2014). Morphological characterization and genetic diversity in lentil (Lens culinaris Medikus ssp. Culinaris) germplasm. International Journal of Agricultural Research, Innovation and Technology (IJARIT), 4(2355-2020-1558), 70-76. [DOI:10.3329/ijarit.v4i1.21095]
5. Amiri, R., Pezeshkpour, P., & Karami, I. (2021). Identification of lentil desirable genotypes using multivariate statistical methods and selection index of ideal genotype under rainfed conditions. Journal of Crop Breeding, 13(39), 140-151 (In Persian). [DOI:10.52547/jcb.13.39.140]
6. Babayeva, S., Akparov, Z., Amirov, L., Shikhaliyeva, K., Hasanova, S., Rustamov, K., . . . Mammadov, A. (2018). Genetic relationship among introduced lentil germplasm using agronomic traits and ISSR markers. Genetika, 50(2), 575-590. [DOI:10.2298/GENSR1802575B]
7. Erskine, W., Sarker, A., & Kumar, S. (2011). Crops that feed the world 3. Investing in lentil improvement toward a food secure world. Food Security, 3, 127-139. [DOI:10.1007/s12571-011-0124-5]
8. FAO. (2021). FAOSTAT. Food and Agriculture Organization of the United Nation. Rome: Availabal online at: http://faostat.fao.org
9. Faris, M. e. A.-I. E., Takruri, H. R., & Issa, A. Y. (2013). Role of lentils (Lens culinaris Medik.) in human health and nutrition: a review. Mediterranean Journal of Nutrition and Metabolism, 6(1), 3-16. [DOI:10.3233/s12349-012-0109-8]
10. Gaad, D., Laouar, M., Abdelguerfi, A., & Gaboun, F. (2018). Collection and agro morphological characterization of Algerian accessions of lentil (Lens culinaris). Biodiversitas Journal of Biological Diversity, 19(1), 183-193. [DOI:10.13057/biodiv/d190125]
11. Gautam, N., Singh, N., Iquebal, M., Singh, M., Akhtar, J., Khan, Z., & Ram, B. (2014). Genetic diversity analysis for quantitative traits in lentil (Lens culinaris Medik.) germplasm. Legume Research-An International Journal, 37(2), 139-144. [DOI:10.5958/j.0976-0571.37.2.021]
12. Gholami Rezvani, N., Nezami, A., Kafi, M., & Nabati, J. (2018). Evaluating of lentil genotypes cultivating in fall in middle cold region under field condition. Journal of Crop Production, 11(4), 142-147. (In Persian).
13. Immanuel, S., Pothiraj, N., Thiyagarajan, K., Bharathi, M., & Rabindran, R. (2011). Genetic parameters of variability, correlation and pathcoefficient studies for grain yield and other yield attributes among rice blast disease resistant genotypes of rice (Oryza sativa L.). African Journal of Biotechnology, 10(17), 3322-3334. [DOI:10.5897/AJB10.2575]
14. Jawad, M., Malik, S. R., Sarwar, M. A., Asadullah, M., Hussain, I., & Khalid, R. (2019). Genetic analysis of lentil (Lens culinaris) exotic germplasm to identify genotypes suitable for mechanical harvesting. Pakistan Journal of Agricultural Research, 32(1), 152-158. [DOI:10.17582/journal.pjar/2019/32.1.152.158]
15. Kearsey, M. J., & Pooni, H. S. (1996). The genetical analysis of quantitative traits. UK, Chapman and Hall. 381. [DOI:10.1007/978-1-4899-4441-2]
16. Khazaei, H., Caron, C. T., Fedoruk, M., Diapari, M., Vandenberg, A., Coyne, C. J., Bett, K. E. (2016). Genetic diversity of cultivated lentil (Lens culinaris Medik.) and its relation to the world's agro-ecological zones. Frontiers in plant science, 7, 1093. [DOI:10.3389/fpls.2016.01093]
17. Kumar, J., Gupta, D. S., & Kumar, S. (2021). Genetic Potential of Lentil as a Nutritionally Rich Food Legume Crop. Breeding for Enhanced Nutrition and Bio-Active Compounds in Food Legumes,Springer Native Switzerland, 83-98. [DOI:10.1007/978-3-030-59215-8_4]
18. Marques, E., Kur, A., Bueno, E., & von Wettberg, E. (2020). Defining and improving the rotational and intercropping value of a crop using a plant-soil feedbacks approach. Crop Science, 60(5), 2195-2203. [DOI:10.1002/csc2.20200]
19. Nouri Goghari, M., Dashti, H., Madah Hosseini, S., & Dehghan, E. (2015). Evaluation of genetic diversity of lentil germplasm using morphological traits in Bardsir. Iranian Journal of Field Crop Science, 45(4), 541-551 (In Persian).
20. Rahimi, M., Houshmand, S., & Khodambashi, M. (2016). Determination of the most important agronomic traits affecting seed yield in lentil (Lens culinaris Medik) recombinant inbred lines. Iranian Journal of Crop Sciences, 18(2), 161-177 (In Persian). [DOI:10.3329/bjar.v41i2.28216]
21. Rahimi, M. H., Houshmand, S., Khodambashi, M., & Gasemi Siani, N. (2018). Assesment of genetic diversity and relationship of agronomic traits in lentil lines. Iranian Journal of Pulses Research, 9(2) 100-113. (In Persian).
22. Tyagi, S. D., & Khan, M. H. (2011). Correlation, path-coefficient and genetic diversity in lentil (lens Culinaris Medick) under rainfed condition. International Research Journal of Plant Science, 2(7). 191-200.
23. Vanave, P., Jadhav, A., Mane, A., Mahadik, S., Palshetkar, M., & Bhave, S. (2019). Genetic variability studies in lentil (Lens culinaris Medik.) genotypes for seed yield and attributes. Electronic Journal of Plant Breeding, 10(2), 685-691. [DOI:10.5958/0975-928X.2019.00087.5]
24. Vir, O., & Gupta, V. (1998). Variation in Macrosperma x microsperma derived gene pool of lentil under low and high fertility levels of soil at sub-tropical climate of Himalayas. Indian Journal of Agricultural Research, 32(3), 181-184.

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی: یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Crop Breeding

Designed & Developed by: Yektaweb