دوره 14، شماره 41 - ( بهار 1401 )
جلد 14 شماره 41 صفحات 107-97 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shadan E, najafizarrini H, Alizadeh B, ranjbar G, Kiani G. Evaluation of Seed Yield Stability and Compatibility in Some Winter Rapeseed Genotypes. jcb. 2022; 14 (41) :97-107
URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1320-fa.html
URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1320-fa.html
شادان الهه، نجفی زرینی حمید، علیزاده بهرام، رنجبر غلامعلی، کیانی غفار. بررسی پایداری و سازگاری عملکرد دانه برخی ژنوتیپ‌های کلزای زمستانه. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی. 1401; 14 (41) :107-97
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
چکیده: (102 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: کلزا یکی از مهمترین گونه‌های گیاهی دانه روغنی در مناطق با شرایط معتدل آب و هوایی است. در اکثر برنامه‌های به‌نژادی مخصوصا در مقایسه ژنوتیپ‌ها در محیط‌های مختلف، به دلیل وجود اثر متقابل ژنوتیپ × محیط تظاهر ژنوتیپ‌ها در محیط‌های مختلف، متفاوت است. بنابراین برای برآورد دقیق میزان عملکرد دانه، بایستی آزمایشات تکرار‌دار منطقه‌ای توسط به‌نژادگران انجام گیرد.
مواد و روش‌ها: به‌منظور مطالعه برهمکنش ژنوتیپ × محیط و شناسایی ژنوتیپ‌های پایدار، تعداد 16 ژنوتیپ کلزا طی آزمایشی در پنج منطقه کرج، کرمانشاه، اصفهان، مشهد و همدان در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی 95-96 و 96-97 مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل برهمکنش ژنوتیپ با محیط از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب‌پذیر (AMMI) و مدلGGE بای پلات (ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط) استفاده شد. برای بررسی پایداری ژنوتیپ‌ها از آماره ارزش پایداری امی (ASV) استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که به‌ترتیب 40/59 ، 26/01 و 33/39 درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیـپ × محـیط بود. نتایج نشان داد که چهار مؤلفه اصلی مدل AMMI معنی‌دار بودند و 88/5 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل ژنوتیپ×محیط را توجیه کردند. ژنوتیپ‌های شماره 7 و 2 با داشتن کم‌ترین میزان ASV و عملکردی بالاتر از میانگین کل به‌عنوان ژنوتیپ‌هایی با پایداری عمومی خوب شناخته شدند. بررسی بای‌پلات چند ضلعی منجر به شناسایی چهار ژنوتیپ برتر و دو محیط بزرگ شده و ژنوتیپ‌های مناسب در هر محیط بزرگ نیز مشخص گردید. پنج ژنوتیپ دیگر در نواحی قرار گرفتند که هیچ محیطی در آن قرار نداشت و ارقامی ضعیف در اکثر محیط‌ها بودند. بررسی همزمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ‌ها با استفاده از بای‌پلات مختصات محیط متوسط نیز نشان داد که ژنوتیپ‌های 13 و 15 با عملکرد بالا جزء ناپایدارترین ژنوتیپ‌ها بودند. ژنوتیپ 9 با بالاترین عملکرد دانه و پایداری عملکرد نسبی گزینش شد. همچنین دو ژنوتیپ 9 و 7 نزدیکترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده آل بودند.
نتیجه‌گیری: تجزیه AMMI و شــاخص پایداری امی (ASV) در مقایســه با نتایج GGE بای‌پلات نشــان داد تمام این شــاخص‌ها از پتانســیل خوبی برای ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ‌ها برخوردار بودند، اما GGE بای‌پلات بسیار کاربردی‌تر بوده و می‌تواند به صورت گسترده‌ای در بررسی پایداری و سازگاری ژنوتیپ‌ها در مناطق و سال‌های متعدد در برنامه‌های اصلاح کلزای زمستانه بکار گرفته شود. بر اساس نتایج حاصل از این شاخص‌ها ژنوتیپ‌های شماره 7 و 2 پایدارترین ژنوتیپ‌ها با سازگاری عمومی بالا بودند.
مواد و روش‌ها: به‌منظور مطالعه برهمکنش ژنوتیپ × محیط و شناسایی ژنوتیپ‌های پایدار، تعداد 16 ژنوتیپ کلزا طی آزمایشی در پنج منطقه کرج، کرمانشاه، اصفهان، مشهد و همدان در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی 95-96 و 96-97 مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل برهمکنش ژنوتیپ با محیط از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب‌پذیر (AMMI) و مدلGGE بای پلات (ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط) استفاده شد. برای بررسی پایداری ژنوتیپ‌ها از آماره ارزش پایداری امی (ASV) استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که به‌ترتیب 40/59 ، 26/01 و 33/39 درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیـپ × محـیط بود. نتایج نشان داد که چهار مؤلفه اصلی مدل AMMI معنی‌دار بودند و 88/5 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل ژنوتیپ×محیط را توجیه کردند. ژنوتیپ‌های شماره 7 و 2 با داشتن کم‌ترین میزان ASV و عملکردی بالاتر از میانگین کل به‌عنوان ژنوتیپ‌هایی با پایداری عمومی خوب شناخته شدند. بررسی بای‌پلات چند ضلعی منجر به شناسایی چهار ژنوتیپ برتر و دو محیط بزرگ شده و ژنوتیپ‌های مناسب در هر محیط بزرگ نیز مشخص گردید. پنج ژنوتیپ دیگر در نواحی قرار گرفتند که هیچ محیطی در آن قرار نداشت و ارقامی ضعیف در اکثر محیط‌ها بودند. بررسی همزمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ‌ها با استفاده از بای‌پلات مختصات محیط متوسط نیز نشان داد که ژنوتیپ‌های 13 و 15 با عملکرد بالا جزء ناپایدارترین ژنوتیپ‌ها بودند. ژنوتیپ 9 با بالاترین عملکرد دانه و پایداری عملکرد نسبی گزینش شد. همچنین دو ژنوتیپ 9 و 7 نزدیکترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده آل بودند.
نتیجه‌گیری: تجزیه AMMI و شــاخص پایداری امی (ASV) در مقایســه با نتایج GGE بای‌پلات نشــان داد تمام این شــاخص‌ها از پتانســیل خوبی برای ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ‌ها برخوردار بودند، اما GGE بای‌پلات بسیار کاربردی‌تر بوده و می‌تواند به صورت گسترده‌ای در بررسی پایداری و سازگاری ژنوتیپ‌ها در مناطق و سال‌های متعدد در برنامه‌های اصلاح کلزای زمستانه بکار گرفته شود. بر اساس نتایج حاصل از این شاخص‌ها ژنوتیپ‌های شماره 7 و 2 پایدارترین ژنوتیپ‌ها با سازگاری عمومی بالا بودند.
واژه‌های کلیدی: اثر متقابل ژنوتیپ×محیط، آزمایش‌های چندمحیطی، پایداری عمومی، ژنوتیپ ایده‌آل، محیط ایده‌آل
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اصلاح نباتات
دریافت: 1400/8/19 | ویرایش نهایی: 1401/3/1 | پذیرش: 1400/11/12 | انتشار: 1401/1/10
دریافت: 1400/8/19 | ویرایش نهایی: 1401/3/1 | پذیرش: 1400/11/12 | انتشار: 1401/1/10
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
