منصور جعفری زارع1 
، علی اصغری1 ، حسن زالی*2 ، امید سفالیان1 ، علیرضا پورابوقداره3
، علی اصغری1 ، حسن زالی*2 ، امید سفالیان1 ، علیرضا پورابوقداره3
1- دانشگاه محقق اردبیلی
2- بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
3- موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
2- بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
3- موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
چکیده: (58 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: جو (Hordeum vulgare L.) یکی محصولات مهم خانواده غلات است. امروزه در میان تمام محصولات غلات تولید شده در جهان، پس از گندم، برنج و ذرت، رتبه چهارم را دارد. در برنامههای اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپهای برتر، ژنوتیپها باید با دقت بالایی انتخاب شوند. برای صفاتی مانند عملکرد دانه، انتخاب غیرمستقیم از طریق سایر صفات که همبستگی بالایی با عملکرد دارند، از کارایی مطلوبی برخوردار است. بنابراین، هدف از این تحقیق گزینش ژنوتیپهای برتر جو و برخوردار از صفات زراعی مطلوب با استفاده از شاخصهای انتخاب ترکیبی و در نهایت مقایسه این شاخصها با هم بود.
مواد و روشها: بهمنظور ارزیابی تعدادی از ژنوتیپهای برتر جو با استفاده از شاخصهای گزینش چند صفتی، آزمایشی در سال زراعی 1401-1400 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب انجام شد. آزمایش با 51 ژنوتیپ جو بههمراه 9 ژنوتیپ شاهد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ژنوتیپهای مورد بررسی در شش خط به طول 6 متر و به فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگر کاشته شدند. میزان بذر مصرفی 300 بذر در متر مربع برای هر ژنوتیپ تعیین شد و کاشت با استفاده از دستگاه بذرکار آزمایشی غلات (Wintersteiger, Austria) انجام شد. ترکیب کودی شامل کود اوره به مقدار 150 کیلوگرم در هکتار (دو نوبت) و دی آمونیوم فسفات و سولفات پتاسیم بهترتیب با مقادیر 100 و 50 کیلوگرم در هکتار (قبل از کاشت) بود. پس از حذف حاشیه، برداشت همه کرت (6 متر مربع) با استفاده از کمباین آزمایشی غلات (Wintersteiger, Austria) انجام شد. شاخص انتخاب ژنوتیپ ایدهآل (SIIG)، شاخص فاصله ژنوتیپ ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI)، شاخص طراحی ایدئوتیپ از طریق بهترین پیش بینی نااریب خطی (FAI-BLUP) و شاخص اسمیت- هیزل (SH) برای انتخاب ژنوتیپهای برتر با استفاده از 12 صفت مورفو- فنولوژیک محاسبه شدند. این صفات شامل عملکرد دانه، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن سنبله، وزن هزار دانه، طول دوره پر شدن دانه، طول ریشک، طول سنبله، ارتفاع بوته، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی، سرعت پرشدن دانه و تعداد ردیف بود.
یافتهها: نتایج آزمون نسبت درستنمایی (LRT) نشان داد، اثر ژنوتیپ برای همه صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنیدار میباشد. نتایج حداکثر درستنمایی محدود شده (REML) نشان داد که کمترین میزان وراثتپذیری صفات بهترتیب مربوط به صفات طول دوره پر شدن دانه (505/0)، عملکرد دانه (611/0) و سرعت پر شدن دانه (649/0) بود. بیشترین مقدار وراثتپذیری نیز مربوط به وزن هزار دانه (884/0) و تعداد روز تا ظهور سنبله (877/0) بود. نتایج مقایسه میانگین تصحیح شده با استفاده از مدل REML-BLUP نشان داد که بیشترین عملکرد دانه بهترتیب مربوط به ژنوتیپهای شماره 3، 1، 50 و 30 بود. عملکرد دانه این ژنوتیپها از همه ژنوتیپهای شاهد بالاتر بود. بر مبنای شاخص MGIDI، ژنوتیپهای شماره 39، 14، 43، 49، 6، 35، 19، 32، 41، 50، 55 (اکسین)، 38، 44، 60 (نیمروز)، 28، 42، 40 و 34 با داشتن کمترین مقدار این شاخص، جزو ژنوتیپهای برتر بودند. ژنوتیپهای 39، 35، 43، 14، 32، 6، 41، 44، 50 و 42 بهترتیب با بیشترین مقدار FAI-BLUPبهعنوان برترین ژنوتیپها انتخاب شدند. نتایج شاخص SH نشان داد که ژنوتیپهای شماره 30، 55، 1، 2، 3، 40، 38، 12، 10 و 13 بهترتیب با بیشترین مقدار این شاخص جزو ژنوتیپهای برتر بودند. همچنین، ژنوتیپهای شماره 3، 50، 30، 1، 55، 10، 13، 2، 11، 39، 12، 38، 31، 35، 36 و 44 با بیشترین مقدار شاخص SIIG جزو ژنوتیپهای برتر از نظر بیشتر صفات مورد بررسی بودند. نتایج همبستگی بین صفات نشان داد عملکرد دانه با صفات تعداد روز تا رسیدگی (*35/0)، ارتفاع بوته (*37/0)، طول دوره پرشدن دانه (*26/0)، تعداد سنبله در مترمربع (**61/0) و سرعت پر شدن دانه (**96/0) همبستگی مثبت و معنیداری دارد. همبستگی هر چهار شاخص انتخاب با عملکرد دانه معنیدار بود و در بین شاخصها بیشترین مقدار همبستگی با عملکرد دانه بهترتیب مربوط به شاخصهای SIIG (**92/0) وSH (**78/0-) بود. شاخصهای FAI-BLUP و MGIDI همبستگی معنیداری با همه صفات بهجز وزن هزار دانه، طول دوره رسیدگی، طول سنبله و تعداد سنبله در متر مربع داشتند. تنها صفات وزن هزار دانه و طول سنبله با هیچکدام از شاخصهای انتخاب همبستگی معنیداری نشان ندادند.
نتیجه گیری: در مجموع ژنوتیپهای شماره 1، 2، 3، 10، 11، 12، 13، 30، 38، 50 و 55 که در هر دو شاخص SIIG و SH مشترک بودند و ژنوتیپهای شماره 35، 38، 39، 44 و 50 انتخابی توسط شاخصهای FAI-BLUP و MGIDI، بهعنوان ژنوتیپهای برتر در شرایط این آزمایش انتخاب شدند. در نهایت در شرایط این آزمایش شاخصهای SIIG و SH بهتر از دو شاخص FAI-BLUP و MGIDI توانستند ژنوتیپهای برتر با عملکرد دانه بالا را شناسایی کنند.
مقدمه و هدف: جو (Hordeum vulgare L.) یکی محصولات مهم خانواده غلات است. امروزه در میان تمام محصولات غلات تولید شده در جهان، پس از گندم، برنج و ذرت، رتبه چهارم را دارد. در برنامههای اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپهای برتر، ژنوتیپها باید با دقت بالایی انتخاب شوند. برای صفاتی مانند عملکرد دانه، انتخاب غیرمستقیم از طریق سایر صفات که همبستگی بالایی با عملکرد دارند، از کارایی مطلوبی برخوردار است. بنابراین، هدف از این تحقیق گزینش ژنوتیپهای برتر جو و برخوردار از صفات زراعی مطلوب با استفاده از شاخصهای انتخاب ترکیبی و در نهایت مقایسه این شاخصها با هم بود.
مواد و روشها: بهمنظور ارزیابی تعدادی از ژنوتیپهای برتر جو با استفاده از شاخصهای گزینش چند صفتی، آزمایشی در سال زراعی 1401-1400 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب انجام شد. آزمایش با 51 ژنوتیپ جو بههمراه 9 ژنوتیپ شاهد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ژنوتیپهای مورد بررسی در شش خط به طول 6 متر و به فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگر کاشته شدند. میزان بذر مصرفی 300 بذر در متر مربع برای هر ژنوتیپ تعیین شد و کاشت با استفاده از دستگاه بذرکار آزمایشی غلات (Wintersteiger, Austria) انجام شد. ترکیب کودی شامل کود اوره به مقدار 150 کیلوگرم در هکتار (دو نوبت) و دی آمونیوم فسفات و سولفات پتاسیم بهترتیب با مقادیر 100 و 50 کیلوگرم در هکتار (قبل از کاشت) بود. پس از حذف حاشیه، برداشت همه کرت (6 متر مربع) با استفاده از کمباین آزمایشی غلات (Wintersteiger, Austria) انجام شد. شاخص انتخاب ژنوتیپ ایدهآل (SIIG)، شاخص فاصله ژنوتیپ ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI)، شاخص طراحی ایدئوتیپ از طریق بهترین پیش بینی نااریب خطی (FAI-BLUP) و شاخص اسمیت- هیزل (SH) برای انتخاب ژنوتیپهای برتر با استفاده از 12 صفت مورفو- فنولوژیک محاسبه شدند. این صفات شامل عملکرد دانه، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن سنبله، وزن هزار دانه، طول دوره پر شدن دانه، طول ریشک، طول سنبله، ارتفاع بوته، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی، سرعت پرشدن دانه و تعداد ردیف بود.
یافتهها: نتایج آزمون نسبت درستنمایی (LRT) نشان داد، اثر ژنوتیپ برای همه صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنیدار میباشد. نتایج حداکثر درستنمایی محدود شده (REML) نشان داد که کمترین میزان وراثتپذیری صفات بهترتیب مربوط به صفات طول دوره پر شدن دانه (505/0)، عملکرد دانه (611/0) و سرعت پر شدن دانه (649/0) بود. بیشترین مقدار وراثتپذیری نیز مربوط به وزن هزار دانه (884/0) و تعداد روز تا ظهور سنبله (877/0) بود. نتایج مقایسه میانگین تصحیح شده با استفاده از مدل REML-BLUP نشان داد که بیشترین عملکرد دانه بهترتیب مربوط به ژنوتیپهای شماره 3، 1، 50 و 30 بود. عملکرد دانه این ژنوتیپها از همه ژنوتیپهای شاهد بالاتر بود. بر مبنای شاخص MGIDI، ژنوتیپهای شماره 39، 14، 43، 49، 6، 35، 19، 32، 41، 50، 55 (اکسین)، 38، 44، 60 (نیمروز)، 28، 42، 40 و 34 با داشتن کمترین مقدار این شاخص، جزو ژنوتیپهای برتر بودند. ژنوتیپهای 39، 35، 43، 14، 32، 6، 41، 44، 50 و 42 بهترتیب با بیشترین مقدار FAI-BLUPبهعنوان برترین ژنوتیپها انتخاب شدند. نتایج شاخص SH نشان داد که ژنوتیپهای شماره 30، 55، 1، 2، 3، 40، 38، 12، 10 و 13 بهترتیب با بیشترین مقدار این شاخص جزو ژنوتیپهای برتر بودند. همچنین، ژنوتیپهای شماره 3، 50، 30، 1، 55، 10، 13، 2، 11، 39، 12، 38، 31، 35، 36 و 44 با بیشترین مقدار شاخص SIIG جزو ژنوتیپهای برتر از نظر بیشتر صفات مورد بررسی بودند. نتایج همبستگی بین صفات نشان داد عملکرد دانه با صفات تعداد روز تا رسیدگی (*35/0)، ارتفاع بوته (*37/0)، طول دوره پرشدن دانه (*26/0)، تعداد سنبله در مترمربع (**61/0) و سرعت پر شدن دانه (**96/0) همبستگی مثبت و معنیداری دارد. همبستگی هر چهار شاخص انتخاب با عملکرد دانه معنیدار بود و در بین شاخصها بیشترین مقدار همبستگی با عملکرد دانه بهترتیب مربوط به شاخصهای SIIG (**92/0) وSH (**78/0-) بود. شاخصهای FAI-BLUP و MGIDI همبستگی معنیداری با همه صفات بهجز وزن هزار دانه، طول دوره رسیدگی، طول سنبله و تعداد سنبله در متر مربع داشتند. تنها صفات وزن هزار دانه و طول سنبله با هیچکدام از شاخصهای انتخاب همبستگی معنیداری نشان ندادند.
نتیجه گیری: در مجموع ژنوتیپهای شماره 1، 2، 3، 10، 11، 12، 13، 30، 38، 50 و 55 که در هر دو شاخص SIIG و SH مشترک بودند و ژنوتیپهای شماره 35، 38، 39، 44 و 50 انتخابی توسط شاخصهای FAI-BLUP و MGIDI، بهعنوان ژنوتیپهای برتر در شرایط این آزمایش انتخاب شدند. در نهایت در شرایط این آزمایش شاخصهای SIIG و SH بهتر از دو شاخص FAI-BLUP و MGIDI توانستند ژنوتیپهای برتر با عملکرد دانه بالا را شناسایی کنند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
