دوره 15، شماره 45 - ( بهار 1402 )
جلد 15 شماره 45 صفحات 22-11 |
برگشت به فهرست نسخه ها
گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده: (1130 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: گلرنگ درصد قابل توجهی روغن دارد و یکی از گیاهان روغنی مهم به‌شمار می‌رود. این گیاه به منظور استفاده از گلچه‌ها برای رنگ و طعم‌دهندگی به غذا، دارو و تغذیه دام و پرندگان کشت می‌شود. از طرفی کم‌آبی یکی از مهم ترین تنش‌های محیطی است که باعث کاهش در راندمان و تولید این محصول زراعی می‌گردد. هدف از این تحقیق بررسی تحمل تنش خشکی در ژنوتیپ‌های گلرنگ با استفاده از شاخص های کمی تحمل به تنش خشکی بود.
مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان ابرکوه در سال 96-1395 انجام شد. عامل اصلی شامل سه رژیم آبیاری بدون تنش، قطع آبیاری از مرحله 50 درصد گلدهی تا رسیدگی (تنش گلدهی) و قطع آبیاری از مرحله شروع دانه‌بندی تا رسیدگی (تنش دانه‌بندی) بود. ژنوتیپ‌های گلرنگ شامل فرامان، سینا، گلدشت، پرنیان، صفه، محلی اراک 2811، رقم محلی اصفهان، توده کاشان، توده شیراز و توده کرمان در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. شاخص‌های تحمل به تنش خشکی مورد استفاده در این مطالعه شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص میانگین بهره‌وری (MP)، شاخص میانگین هندسی عملکرد (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) بود که با استفاده از عملکرد دانه ژنوتیپ‌ها در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش خشکی (Ys) محاسبه شدند.
یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ، تنش و اثر متقابل تنش× ژنوتیپ برای عملکرد دانه معنی‌دار بود. نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین ژنوتیپ‌ها از نظر Ypو Ys و شاخص‌های MP، GMP، HM، STI و YI در هر دو شرایط تنش وجود دارد. ضرایب همبستگی ساده بین شاخص‌های تحمل به تنش خشکی و عملکرد دانه نشان داد که شاخص‌های MP، GMP، HM، STI و YI همبستگی مثبت و معنی‌داری با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و عملکرد دانه در هر دو شرایط تنش گلدهی و دانه‌بندی داشتند. لذا این شاخص‌ها برای شناسایی ژنوتیپ‌های برتر مناسب بودند. مقایسه ژنوتیپ‌های مختلف گلرنگ با استفاده از نمودار چند متغیره بای‌پلات نشان داد که ژنوتیپ‌های سینا، توده کرمان و فرامان در مجاورت بردار شاخص‌های مناسب تحمل خشکی قرار گرفتند. بنابراین می‌توان این ژنوتیپ‌ها را به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر در شرایط بدون تنش و هر دو شرایط تنش گلدهی و دانه‌بندی در نظر گرفت. نمودار سه‌بعدی Yp، Ys و STI نیز نتایج بای‌پلات را تأیید نمود.
نتیجه‌گیری: نتایج نمودار سه‌بعدی و بای‌پلات برای ژنوتیپ‌های مورد بررسی نشان داد که می‌توان ژنوتیپ‌های سینا، توده کرمان و فرامان را به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی در هر دو شرایط اعمال تنش پس از مراحل گلدهی و دانه‌بندی پیشنهاد نمود.
مقدمه و هدف: گلرنگ درصد قابل توجهی روغن دارد و یکی از گیاهان روغنی مهم به‌شمار می‌رود. این گیاه به منظور استفاده از گلچه‌ها برای رنگ و طعم‌دهندگی به غذا، دارو و تغذیه دام و پرندگان کشت می‌شود. از طرفی کم‌آبی یکی از مهم ترین تنش‌های محیطی است که باعث کاهش در راندمان و تولید این محصول زراعی می‌گردد. هدف از این تحقیق بررسی تحمل تنش خشکی در ژنوتیپ‌های گلرنگ با استفاده از شاخص های کمی تحمل به تنش خشکی بود.
مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان ابرکوه در سال 96-1395 انجام شد. عامل اصلی شامل سه رژیم آبیاری بدون تنش، قطع آبیاری از مرحله 50 درصد گلدهی تا رسیدگی (تنش گلدهی) و قطع آبیاری از مرحله شروع دانه‌بندی تا رسیدگی (تنش دانه‌بندی) بود. ژنوتیپ‌های گلرنگ شامل فرامان، سینا، گلدشت، پرنیان، صفه، محلی اراک 2811، رقم محلی اصفهان، توده کاشان، توده شیراز و توده کرمان در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. شاخص‌های تحمل به تنش خشکی مورد استفاده در این مطالعه شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص میانگین بهره‌وری (MP)، شاخص میانگین هندسی عملکرد (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) بود که با استفاده از عملکرد دانه ژنوتیپ‌ها در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش خشکی (Ys) محاسبه شدند.
یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ، تنش و اثر متقابل تنش× ژنوتیپ برای عملکرد دانه معنی‌دار بود. نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین ژنوتیپ‌ها از نظر Ypو Ys و شاخص‌های MP، GMP، HM، STI و YI در هر دو شرایط تنش وجود دارد. ضرایب همبستگی ساده بین شاخص‌های تحمل به تنش خشکی و عملکرد دانه نشان داد که شاخص‌های MP، GMP، HM، STI و YI همبستگی مثبت و معنی‌داری با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و عملکرد دانه در هر دو شرایط تنش گلدهی و دانه‌بندی داشتند. لذا این شاخص‌ها برای شناسایی ژنوتیپ‌های برتر مناسب بودند. مقایسه ژنوتیپ‌های مختلف گلرنگ با استفاده از نمودار چند متغیره بای‌پلات نشان داد که ژنوتیپ‌های سینا، توده کرمان و فرامان در مجاورت بردار شاخص‌های مناسب تحمل خشکی قرار گرفتند. بنابراین می‌توان این ژنوتیپ‌ها را به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر در شرایط بدون تنش و هر دو شرایط تنش گلدهی و دانه‌بندی در نظر گرفت. نمودار سه‌بعدی Yp، Ys و STI نیز نتایج بای‌پلات را تأیید نمود.
نتیجه‌گیری: نتایج نمودار سه‌بعدی و بای‌پلات برای ژنوتیپ‌های مورد بررسی نشان داد که می‌توان ژنوتیپ‌های سینا، توده کرمان و فرامان را به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی در هر دو شرایط اعمال تنش پس از مراحل گلدهی و دانه‌بندی پیشنهاد نمود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اصلاح براي تنش هاي زنده و غيرزنده محيطي
دریافت: 1401/2/24 | ویرایش نهایی: 1402/3/21 | پذیرش: 1401/3/28 | انتشار: 1402/3/21
دریافت: 1401/2/24 | ویرایش نهایی: 1402/3/21 | پذیرش: 1401/3/28 | انتشار: 1402/3/21
فهرست منابع
1. Bagheri, H., B. Andalibi and R. Azimi-Moghaddam. 2012. Effect of atrazine anti-transpiration application on improving physiological traits, yield and yield components of safflower under rainfed condition. Journal of Crops Improvement, 14: 1-16.
2. Bouslama, M. and J. Schapaugh. 1984. Stress tolerance in soybeans. I. Evaluation of three Screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Science, 24: 933-937. [DOI:10.2135/cropsci1984.0011183X002400050026x]
3. Camas, N., C. Cirak and E. Esendal. 2007. Seed yield, oil content and fatty acids composition of safflower (Carthamus tinctorius L.) grown in northern Turkey condition. Journal of Faculty Agriculture, 22: 98-104.
4. Darvishzadeh, R., A. Soleimani Gezeljeh, H. Ali Pour, A. Ebrahimi, M.R. Bihamta and F. Morsali. 2019. Selection of oily sunflower (Helianthus annuus L.) drought tolerant lines using tolerance indices. Journal of Crop Breeding, 10(28): 133-144 (In Persian). [DOI:10.29252/jcb.10.28.133]
5. Fanaie, H.M., H. Keikha and E. Piri. 2015. Effect of seed priming on grain and oil yield of Safflower under irrigation deficit conditions. Journal of Seed Science and Research, 2(2): 49-59 (In Persian).
6. FAO. 2019. Agricultural Data, FAOSTAT. Available at Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://faostat.fao.org/faostat/collections.
7. Fernandez, G.C.J. 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and other Food Crops in Temperature and Water Stress. Taiwan, 13-16 August, 257-270.
8. Fischer, R.A. and R. Maurer. 1978. Drought tolerance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research, 2: 897-912. [DOI:10.1071/AR9780897]
9. Gavuzzi, P., F. Rizza, M. Palumbo, R.G. Campaline, G.L. Ricciardi and B. Borghi. 1997. Evaluation of field and laboratory predictors of drought and heat tolerance in winter cereals. Cananian Journal of Plant Science, 77: 523-531. [DOI:10.4141/P96-130]
10. Ghasemi, M., S. Aharizad, A. Bandehagh, M. Norouzi and R. Azhdari. 2019. Evaluation of water deficit stress tolerance in populations of fennel (Foeniculum vulgare M.) using drought tolerance indices. Journal of Crop Breeding, 11(30): 118-125 (In Persian). [DOI:10.29252/jcb.11.30.118]
11. Ghorbanzadeh, M., H. Marashi, F. Shahriari Ahmadi and S. Malekzadeh Shafarudi. 2011. Determination of seed yield, oil content and fatty acid compositions of exotic and local safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes. Iranian Journal of Field Crop Science, 9(2): 182-189 (In Persian).
12. Hay, R.K.M. and A.J. Walker. 1989. An introduction to the physiology of crop yield. Longman Scientific and Technical, 292 pp.
13. Hosseini, S.Z. 2016. Evaluation of drought tolerance in canola (Brassica napus L.) genotypes, using biplot analysis. Journal of Crop Breeding, 8(19): 192-202 (In Persian).
14. Hussain, M.I., D.A. Lyra, M. Farooq, N. Nikoloudakis and N. Khalid. 2016. Salt and drought stresses in safflower: a review. Agronomy for Sustainable Development, 36(1): 4-13. [DOI:10.1007/s13593-015-0344-8]
15. Kakaei, M., A. Zebarjadi, A. Mostafaie and A. Rezaeizad. 2011. Determination of drought tolerant genotypes in Brassica napus L. based on drought tolerance indices. Crop Production, 3(4): 107-124. (In Persian).
16. Kristin, A.S., R.R. Serna, F.I. Perez, B.C. Enriquez, A.A. Gallegos, P.R. Vallejo, N. Wassimi and J.D. Kelley. 1997. Improving common bean performance under drought stress. Crop Science, 37: 43-50. [DOI:10.2135/cropsci1997.0011183X003700010007x]
17. Maleki Nejad, R. and M.M. Majidi. 2015. Screening for terminal drought tolerance in Iranian and exotic safflower genotypes using drought tolerance and susceptibility indices. Journal of Crop Production and Processing, 5(15): 69-82 (In Persian). [DOI:10.18869/acadpub.jcpp.5.15.69]
18. Monajem, S., A. Ahmadi and V. Mohammadi. 2010. Effects of drought stress in Reproductive Stages on photoassimilates partitioning of Rapeseed (Brassica napus). Electronica journal of crop production, 3(3): 163-178 (In Persian).
19. Naghavi, M.R., I. Piri, M. Khalili and A. Tavassoli. 2021. Comparison of some drought tolerance indices in Iranian and foreign safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars. Arid Biome Scientific and Research Journal, 10(2): 175-192 (In Persian).
20. Naser Gadimi, F., S. Jahanbakhsh, M. Gaffari and A. Ebadi. 2017. Evaluation of some agronomic traits and estimation of drought resistance indices for seed yield in sunflower inbred lines under with and without water stress. Iranian Journal of Dryland Agriculture, 5(2): 225-239 (In Persian).
21. Noroozi, M. and S.A.R. Kazemini. 2012. Effect of water stress and plant density on growth and seed yield of safflower. Iranian Journal of Field Crops Research, 10: 781-788 (In Persian).
22. Omidi, A.H. 2011. Effectof irrigation with hold at different growth stages on grain yield and stress tolerance indices in three safflower cultivars. Iranian Journal of Crop Sciences, 13: 116-130 (In Persian).
23. Patel, P. and Z.G. Patel. 1996. Effect of irrigation on growth, yield and water use efficiency of safflower. Field Crop Abstract, 50: 272.
24. Rosielle, A.A. and J. Hamblin. 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Science, 21: 943-946. [DOI:10.2135/cropsci1981.0011183X002100060033x]
25. Yari, P., A.H. Keshtkar and A. Sepehri. 2014. Evaluation of water stress effect on growth and yield of spring safflower. Journal of Plant Product Technology, 14(2): 101-117 (In Persian).
26. Yari, P., A.H. Keshtkar and H. Mazahery Laghab. 2016. Evaluation of water stress in spring safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars using tolerance indices in Hamadan region. Journal of Crop Breeding, 8(18): 88-96 (In Persian). [DOI:10.29252/jcb.8.18.88]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |