پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی

  در دهه اخیر استفاده از روش گرافیکی یا روش GGE بای پلات در بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در برنامه‌های به نژادی متداول شده است. در این روش اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط از هم تفکیک نشده و گزینش ارقام پایدار بر اساس هر دو اثر مذکور صورت می‌گیرد. در این تحقیق از روش GGE بای پلات برای بررسی عملکرد دانه نه ژنوتیپ بهاره کلزا در چهار منطقه و طی دو سال و یک منطقه در یک سال (در مجموع نه محیط) استفاده گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که 2/79 درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، 3/9 درصد متعلق به اثر ژنوتیپ و 5/11 درصد مربوط به اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بود. بررسی بای پلات چند ضلعی منجر به شناسایی شش ژنوتیپ برتر و دو محیط بزرگ شده و ژنوتیپ‌های مناسب در هر محیط بزرگ نیز مشخص گردید. سه ژنوتیپ دیگر در نواحی قرار گرفتند که هیچ محیطی قرار نداشت و ارقامی ضعیف در اکثر محیط‌ها بودند. بررسی همزمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ‌ها با استفاده از بای پلات مختصات محیط متوسط نیز نشان داد که هیبرید Hyola401 با بیشترین عملکرد دانه ناپایدارترین ژنوتیپ بود و دو رقم Option500 و Kristina با عملکرد‌های بالا و پایداری عملکرد نسبی گزینش شدند. هم‌چنین این دو رقم نزدیک‌ترین ارقام به ژنوتیپ ایده‌آل بودند. بررسی بای پلات همبستگی بین محیط‌ها نشان داد که بردارهای محیطی مناطق پلدختر و سرپل‌ذهاب دارای زاویه نزدیک به 90 درجه بوده که بیانگر عدم تشابه این دو منطقه بود. تمامی محیط‌ها دارای قابلیت تمایز بالایی بوده و توانستند تفاوت‌های بین ژنوتیپ‌ها را به خوبی نمایان کنند. دو محیط مسجدسلیمان و پلدختر (سال دوم) نزدیکترین محیط‌ها به محیط ایده‌آل بوده و بیشترین تمایز و بیانگری را نشان دادند .