1- گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
2- گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
2- گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
چکیده: (149 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: توتون(.L Nicotiana tabacum) با 2n = 4x = 48 کروموزوم یکی از مهمترین گیاهان صنعتی و اقتصادی در بسیاری از کشورهای دنیا است که عمدتاً به خاطر برداشت و جمعآوری برگهای آن کشت میشود. عملکرد توتون به دلیل طبیعت پلیژنیکی که دارد، شدیداً تحت تاثیر تنشهای غیر زنده و زنده از جمله علف هرز گل جالیز قرار میگیرد. در این میان، واکنش واریتهها به محیط بسته به ژنوتیپ رقم متفاوت است که از آن به برهمکنش ژنوتیپ × محیط یاد میشود. با بررسی برهمکنش ژنوتیپ در محیط و تجزیه پایداری میتوان ژنوتیپ‌هایی را انتخاب نمود که در انواع مختلف محیطها از عملکرد مطلوبی برخوردار باشند. اگرچه در مورد استفاده از روشهای پایداری در ارزیابی واکنش گیاهان به محیط گزارشات زیادی وجود دارد، ولی در مورد پایداری عملکرد برگ خشک توتون در محیط های آلوده به گل جالیز گزارشی وجود ندارد. این پروژه با هدف ارزیابی واکنش ژنوتیپهای توتون شرقی موجود در ژرمپلاسم توتون کشور در دو محیط گل جالیز دار و بدون گل جالیز به منظور شناسایی و انتخاب ژنوتیپ های سازگار و پایدار در محیط های مورد مطالعه انجام گردیده است.
مواد و روش ها: در این آزمایش، 92 ژنوتیپ توتون تیپ شرقی و نیمه شرقی از لحاظ تحمل به تنش گل جالیز در طی دو سال زراعی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپهای توتون از بانک ذخایر ژنتیکی و زیستی مرکز تحقیقات توتون ارومیه و انستیتو تحقیقات توتون تیرتاش (مازندران) تهیه شدند. برای کشت، گلدانهای سفالی به حجم 10 لیتر انتخاب و با خاکی که از مزرعه یونجه تهیه شده بود، پُر شدند و گلدانها بر اساس نقشه طرح در فضای باز در محوطه مرکز تحقیقات توتون ارومیه چیده شدند. یونجه میزبان گل جالیز نیست و استقرار طولانی مدت آن در مزرعه (معمولاً شش سال) باعث میشود هرگونه بذر گل جالیز موجود در خاک از بین برود؛ بنابراین، خاک تقریباً عاری از گل جالیز شود. در محیط گل جالیزدار، خاک گلدانها قبل از پرشدن با 0/06 گرم بذر گل جالیز گونه Orobanche cernua (حاوی تقریباً 12000 بذر) که از مزرعه مرکز تحقیقات توتون ارومیه در سال قبل از اجرای آزمایش جمعآوری شده بود، مخلوط شد. در مناطق شمال غرب و مخصوصاً در آذربایجان غربی، این گونه گل جالیز روی گیاه توتون غالب است و در مزارع بیشتر دیده میشود. نشاء هر یک از ژنوتیپهای توتون در خزانه تهیه شد و وقتی گیاهچههای توتون به ارتفاع 12 سانتیمتر رسیدند، به گلدانها منتقل شدند. برگهای ژنوتیپهای توتون در زمان رسیدگی صنعتی (حدود 45 تا 50 روز بعد از نشاکاری) در سه نوبت (پابرگ، کَمَر برگ و لَچِه برگ) برداشت، در آفتاب خشک، و با استفاده از ترازوی دیجیتال با دقت 0.001 گرم وزن شدند. پس از انجام تجزیه واریانس ساده و تجزیه واریانس مرکب، به علت وجود اثر متقابل ژنوتیپ × محیط آمارههای تک متغیره پایداری محاسبه شدند.
یافتهها: نتایج تجزیه واریانس نشان دادند که بین ژنوتیپهای توتون از نظر تمامی صفات مورد مطالعه اختلاف معنیدار وجود داشت و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در مورد تمامی صفات معنیدار بود که حاکی از وجود تنوع بین ژنوتیپها و عکسالعمل متفاوت آنها به شرایط عدم تنش و تنش گل جالیز است. مقایسات میانگین نشان دادند که تنش گل جالیز میانگین کلیه صفات مورفولوژیک را کاهش میدهد. براساس نتایج روشهای تجزیه پایداری مبتنی بر تجزیه واریانس و تجزیه رگرسیون، ژنوتیپهای شماره 45، 33 و 78 به ترتیب دارای بیشترین مقدار ضریب تغییرات و به عبارتی کمترین میزان پایداری بودند؛ در این بین، ژنوتیپ 45 میانگین بالاتر از میانگین کل داشت. ژنوتیپهای شماره 75، 53 و 41 به علت داشتن کمترین مقدار واریانس پایداری، جزء ژنوتیپهای پایدار بودند. بر اساس نتایج روش پلستید و پترسون (θi)، ژنوتیپهای شماره 75، 55، 53 و 41 کمترین مقدار θi را داشتند و در بین آنها ژنوتیپ 53 عملکردی بالاتر از میانگین کل داشت.
نتیجهگیری: معرفی و استفاده از شاخصهای پایداری، به واسطه ارزیابی پایداری مواد ژنتیکی تا حد زیادی میتواند در گزینش هدفمند ژنوتیپها در راستای انتخاب ژنوتیپهای مطلوب و کارآمد و توسعه ارقام پُرمحصول و متحمل به تنش سودمند باشد. بر اساس روشهای مختلف پایداری، ژنوتیپ شماره 53 به عنوان ژنوتیپ پایدار با عملکرد مطلوب معرفی میشود.
مقدمه و هدف: توتون(.L Nicotiana tabacum) با 2n = 4x = 48 کروموزوم یکی از مهمترین گیاهان صنعتی و اقتصادی در بسیاری از کشورهای دنیا است که عمدتاً به خاطر برداشت و جمعآوری برگهای آن کشت میشود. عملکرد توتون به دلیل طبیعت پلیژنیکی که دارد، شدیداً تحت تاثیر تنشهای غیر زنده و زنده از جمله علف هرز گل جالیز قرار میگیرد. در این میان، واکنش واریتهها به محیط بسته به ژنوتیپ رقم متفاوت است که از آن به برهمکنش ژنوتیپ × محیط یاد میشود. با بررسی برهمکنش ژنوتیپ در محیط و تجزیه پایداری میتوان ژنوتیپ‌هایی را انتخاب نمود که در انواع مختلف محیطها از عملکرد مطلوبی برخوردار باشند. اگرچه در مورد استفاده از روشهای پایداری در ارزیابی واکنش گیاهان به محیط گزارشات زیادی وجود دارد، ولی در مورد پایداری عملکرد برگ خشک توتون در محیط های آلوده به گل جالیز گزارشی وجود ندارد. این پروژه با هدف ارزیابی واکنش ژنوتیپهای توتون شرقی موجود در ژرمپلاسم توتون کشور در دو محیط گل جالیز دار و بدون گل جالیز به منظور شناسایی و انتخاب ژنوتیپ های سازگار و پایدار در محیط های مورد مطالعه انجام گردیده است.
مواد و روش ها: در این آزمایش، 92 ژنوتیپ توتون تیپ شرقی و نیمه شرقی از لحاظ تحمل به تنش گل جالیز در طی دو سال زراعی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپهای توتون از بانک ذخایر ژنتیکی و زیستی مرکز تحقیقات توتون ارومیه و انستیتو تحقیقات توتون تیرتاش (مازندران) تهیه شدند. برای کشت، گلدانهای سفالی به حجم 10 لیتر انتخاب و با خاکی که از مزرعه یونجه تهیه شده بود، پُر شدند و گلدانها بر اساس نقشه طرح در فضای باز در محوطه مرکز تحقیقات توتون ارومیه چیده شدند. یونجه میزبان گل جالیز نیست و استقرار طولانی مدت آن در مزرعه (معمولاً شش سال) باعث میشود هرگونه بذر گل جالیز موجود در خاک از بین برود؛ بنابراین، خاک تقریباً عاری از گل جالیز شود. در محیط گل جالیزدار، خاک گلدانها قبل از پرشدن با 0/06 گرم بذر گل جالیز گونه Orobanche cernua (حاوی تقریباً 12000 بذر) که از مزرعه مرکز تحقیقات توتون ارومیه در سال قبل از اجرای آزمایش جمعآوری شده بود، مخلوط شد. در مناطق شمال غرب و مخصوصاً در آذربایجان غربی، این گونه گل جالیز روی گیاه توتون غالب است و در مزارع بیشتر دیده میشود. نشاء هر یک از ژنوتیپهای توتون در خزانه تهیه شد و وقتی گیاهچههای توتون به ارتفاع 12 سانتیمتر رسیدند، به گلدانها منتقل شدند. برگهای ژنوتیپهای توتون در زمان رسیدگی صنعتی (حدود 45 تا 50 روز بعد از نشاکاری) در سه نوبت (پابرگ، کَمَر برگ و لَچِه برگ) برداشت، در آفتاب خشک، و با استفاده از ترازوی دیجیتال با دقت 0.001 گرم وزن شدند. پس از انجام تجزیه واریانس ساده و تجزیه واریانس مرکب، به علت وجود اثر متقابل ژنوتیپ × محیط آمارههای تک متغیره پایداری محاسبه شدند.
یافتهها: نتایج تجزیه واریانس نشان دادند که بین ژنوتیپهای توتون از نظر تمامی صفات مورد مطالعه اختلاف معنیدار وجود داشت و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در مورد تمامی صفات معنیدار بود که حاکی از وجود تنوع بین ژنوتیپها و عکسالعمل متفاوت آنها به شرایط عدم تنش و تنش گل جالیز است. مقایسات میانگین نشان دادند که تنش گل جالیز میانگین کلیه صفات مورفولوژیک را کاهش میدهد. براساس نتایج روشهای تجزیه پایداری مبتنی بر تجزیه واریانس و تجزیه رگرسیون، ژنوتیپهای شماره 45، 33 و 78 به ترتیب دارای بیشترین مقدار ضریب تغییرات و به عبارتی کمترین میزان پایداری بودند؛ در این بین، ژنوتیپ 45 میانگین بالاتر از میانگین کل داشت. ژنوتیپهای شماره 75، 53 و 41 به علت داشتن کمترین مقدار واریانس پایداری، جزء ژنوتیپهای پایدار بودند. بر اساس نتایج روش پلستید و پترسون (θi)، ژنوتیپهای شماره 75، 55، 53 و 41 کمترین مقدار θi را داشتند و در بین آنها ژنوتیپ 53 عملکردی بالاتر از میانگین کل داشت.
نتیجهگیری: معرفی و استفاده از شاخصهای پایداری، به واسطه ارزیابی پایداری مواد ژنتیکی تا حد زیادی میتواند در گزینش هدفمند ژنوتیپها در راستای انتخاب ژنوتیپهای مطلوب و کارآمد و توسعه ارقام پُرمحصول و متحمل به تنش سودمند باشد. بر اساس روشهای مختلف پایداری، ژنوتیپ شماره 53 به عنوان ژنوتیپ پایدار با عملکرد مطلوب معرفی میشود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اصلاح براي تنش هاي زنده و غيرزنده محيطي
دریافت: 1403/7/30 | پذیرش: 1404/2/7
دریافت: 1403/7/30 | پذیرش: 1404/2/7
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
