1- مرکز تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه
چکیده: (323 مشاهده)
چکیده
مقدمه و هدف: گندم که از جمله غلات تاثیرگذار می باشد، جزو مهم ترین منابع غذایی در کشورهای آسیایی و از جمله ایران است که سطح زیر کشت بیشتری را در مقایسه با سایر محصولات گیاهی در کشور به خود اختصاص داده است. گندم دوروم نوعی گندم تتراپلوئید است که اهمیت ویژه‌ای برای استفاده در صنایع غذایی و به‌ویژه تولید ماکارونی دارد. گندم دوروم منبع خوبی از فیبر غذایی، پروتئین و طیف وسیعی از ویتامین و مواد معدنی مانند آهن، منیزیم و ویتامین های گروهB است که آن را به غذایی سالم و مغذی تبدیل می‌کند. این محصول همچنین دارای اهمیت اقتصادی خاصی برای کشور بوده و یک محصول استراتژیک است که تاثیر بسزایی در اقتصاد کشاورزی کشور دارد. بر اساس ثبات و پایداری بهره‌وری گیاهان در شرایط محیطی در حال تغییر، به‌نژادگران گیاهی می‌توانند محصولاتی را توسعه دهند که انعطاف پذیرتر بوده و پایداری مناسبی حتی در مواجهه با تغییرات آب و هوایی و سایر چالش‌های زیست محیطی دارند. هدف از مطالعه پیش‌رو بررسی نحوه پاسخ آنها به تغییرات محیطی جهت امکان‌سنجی معرفی این ژنوتیپها به عنوان ارقام قابل کاشت توسط زارعین است.
مواد و روش ها: جهت امکان‌سنجی معرفی ارقام جدید گندم دوروم با عملکرد بالا و پایداری عملکرد مناسب در شرایط متفاوت محیطی، 18 ژنوتیپ گندم دوروم در کنار دو رقم شاهد (هانا و پارسی) در چهار سال زراعی (1393 الی 1396) در ایستگاه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه (ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب) بر اساس طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب با توجه به معنی‌دار شدن اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه، مقایسه میانگین برای ژنوتیپها و محیط و همچنین برای اثرمتقابل آنها انجام گرفت و همچنین تجزیه پایداری به روش‌های تک و چندمتغیره محاسبه شد. روش‌های مورد استفاده تک‌متغیره شامل پارامترهای واریانس محیطی (S2)، ضریب تغییرات محیطی مربوط به کلیه محیط‌های مورد بررسی (CV)، اکووالانس ریک (W2)، واریانس پایداری شوکلا (Shukla-Var)، ضرایب رگرسیون بر اساس مدل ابرهارت-راسل برای تجزیه اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط به اجزای رگرسیون (b)، مقدار خطای استاندارد یا انحراف از خط‌رگرسیون در مدل ابرهارت-راسل (Sd) و مقدار ضریب‌تبین مدل رگرسیون در مدل ابرهارت-راسل (R2) بود. همچنین، روش‌های چندمتغیره شامل روش AMMI، روش GGE و روش نقشه‌گرمایی جهت تحلیل پایداری ژنوتیپها مورد استفاده قرار گرفت. جهت محاسبات مربوط به تحلیل واریانس مرکب و مقایسه میانگین از نرم افزار SAS استفاده شد. همچنین محاسبات تک‌متغیره پایداری نیز با استفاده از کدهای نوشته شده توسط نویسندگان در زبان ماتریس نرم افزار SAS که به زبان انفعالی ماتریسی یا Interactive matrix Language معروف است انجام گرفت. نرم افزار R و کتابخانه agricolae برای محاسبات مربوط به روش‌های چندمتغیره در مدل AMMI و GGE استفاده شد. رسم نقشه‌گرمایی نیز در نرم افزار R و با کتابخانه ggcorrplot انجام شد.
یافتهها: تحلیل واریانس مرکب در این پژوهش نشان‌دهنده معنی‌دار بودن اثرات اصلی ژنوتیپ و محیط به تنهایی و اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط در عملکرد دانه بود. به دلیل معنی‌دار بودن اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط، پاسخ ژنوتیپها به محیط‌های مختلف متفاوت است، بنابراین جهت امکان‌سنجی معرفی ارقام جدید دوروم با پتانسیل بالا از جنبه عملکرد دانه و پایداری تولید در محیط‌های متفاوت تجزیه پایداری به روش‌های تک‌متغیره و چندمتغیره انجام گرفت. نتایج نقشه‌گرمایی نشان داد که این روش قادر به تفکیک سه گروه محیطی بود و تاییدکننده‌ی نتایج مقایسه میانگین بود. تعداد گروه‌های تفکیک شده ژنوتیپها بر اساس محیط‌های آزمایشی نیز شامل چهار گروه متفاوت بود. روش‌های متفاوت پایداری مورد استفاده در این پژوهش نیز تفاوت‌هایی را در ارتباط با پایداری و حساسیت ژنوتیپها نشان داد. بنابراین، در نهایت از روش رتبه‌بندی بر اساس مدل‌های مختلف پایداری استفاده شد. بر این اساس، ژنوتیپ‌های شماره 16، 14، 13 و 3 بر اساس همه روش‌های پایداری دارای عملکرد دانه بالا و پایداری مناسب (بالاتر از متوسط) و ژنوتیپ‌های شماره 18 و 19 نیز دارای پایداری بالا و عملکرد دانه مناسب بودند. چهار ژنوتیپ اول که پایداری مناسبی داشتند، دارای عملکرد متوسط بالاتر از هر دو شاهد بودند ولی دو ژنوتیپ بعدی که دارای پایداری بالایی بودند، عملکرد بیشتر از رقم هانا و کمتر از رقم پارسی نشان دادند.
نتیجه گیری: با بررسی روش‌های مختلف پایداری تک‌متغیره شامل واریانس محیطی، ضریب تغییرات محیطی، واریانس شوکلا، روش مجموع مربعات رگرسیون، ضریب رگرسیون، باقی مانده مدل رگرسیون و ضریب تببین به همراه روش‌های چندمتغیره شامل مدل AMMI و مدل GGE و همچنین روش نقشه‌گرمایی جهت تخمین پایداری و نحوه پاسخ 18 ژنوتیپ گندم دوروم به همراه دو رقم شاهد (هانا و پارسی)، مشخص گردید که نقشه‌گرمایی کارایی مناسبی جهت برسی پاسخ ژنوتیپ ها به شرایط محیطی داشت و قادر به تفکیک سه گروه محیطی بود که نتایج مقایسه میانگین را تایید نمود. تعداد گروه‌های تفکیک شده ژنوتیپها بر اساس محیط‌های آزمایشی نیز شامل 4 گروه متفاوت بود. بر اساس نتایج تحلیلهای پایداری، ژنوتیپ‌های 14، 16، 13 و 3 دارای عملکرد نهایی بالا و پایداری مناسب (بالاتر از متوسط) بر اساس همه روش‌های پایداری و ژنوتیپ‌های 19 و 18 نیز دارای پایداری بالا و عملکرد کل مناسب (بالاتر از متوسط) بودند. چهار ژنوتیپ اول که پایداری مناسبی داشتند دارای عملکرد متوسط بالاتر از هر دو شاهد بودند ولی دو ژنوتیپ بعدی که دارای پایداری بالایی بودند عملکرد بیشتر از رقم هانا و کمتر از رقم پارسی نشان دادند. در نهایت پیشنهاد می‌گردد که این شش ژنوتیپ جهت بررسی بیشتر وارد آزمایش‌های منطقه‌ای تحقیقی-ترویجی گردند تا در نهایت مناسب‌ترین آنها به عنوان رقم جدید گندم دوروم معرفی شود.
مقدمه و هدف: گندم که از جمله غلات تاثیرگذار می باشد، جزو مهم ترین منابع غذایی در کشورهای آسیایی و از جمله ایران است که سطح زیر کشت بیشتری را در مقایسه با سایر محصولات گیاهی در کشور به خود اختصاص داده است. گندم دوروم نوعی گندم تتراپلوئید است که اهمیت ویژه‌ای برای استفاده در صنایع غذایی و به‌ویژه تولید ماکارونی دارد. گندم دوروم منبع خوبی از فیبر غذایی، پروتئین و طیف وسیعی از ویتامین و مواد معدنی مانند آهن، منیزیم و ویتامین های گروهB است که آن را به غذایی سالم و مغذی تبدیل می‌کند. این محصول همچنین دارای اهمیت اقتصادی خاصی برای کشور بوده و یک محصول استراتژیک است که تاثیر بسزایی در اقتصاد کشاورزی کشور دارد. بر اساس ثبات و پایداری بهره‌وری گیاهان در شرایط محیطی در حال تغییر، به‌نژادگران گیاهی می‌توانند محصولاتی را توسعه دهند که انعطاف پذیرتر بوده و پایداری مناسبی حتی در مواجهه با تغییرات آب و هوایی و سایر چالش‌های زیست محیطی دارند. هدف از مطالعه پیش‌رو بررسی نحوه پاسخ آنها به تغییرات محیطی جهت امکان‌سنجی معرفی این ژنوتیپها به عنوان ارقام قابل کاشت توسط زارعین است.
مواد و روش ها: جهت امکان‌سنجی معرفی ارقام جدید گندم دوروم با عملکرد بالا و پایداری عملکرد مناسب در شرایط متفاوت محیطی، 18 ژنوتیپ گندم دوروم در کنار دو رقم شاهد (هانا و پارسی) در چهار سال زراعی (1393 الی 1396) در ایستگاه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه (ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب) بر اساس طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب با توجه به معنی‌دار شدن اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه، مقایسه میانگین برای ژنوتیپها و محیط و همچنین برای اثرمتقابل آنها انجام گرفت و همچنین تجزیه پایداری به روش‌های تک و چندمتغیره محاسبه شد. روش‌های مورد استفاده تک‌متغیره شامل پارامترهای واریانس محیطی (S2)، ضریب تغییرات محیطی مربوط به کلیه محیط‌های مورد بررسی (CV)، اکووالانس ریک (W2)، واریانس پایداری شوکلا (Shukla-Var)، ضرایب رگرسیون بر اساس مدل ابرهارت-راسل برای تجزیه اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط به اجزای رگرسیون (b)، مقدار خطای استاندارد یا انحراف از خط‌رگرسیون در مدل ابرهارت-راسل (Sd) و مقدار ضریب‌تبین مدل رگرسیون در مدل ابرهارت-راسل (R2) بود. همچنین، روش‌های چندمتغیره شامل روش AMMI، روش GGE و روش نقشه‌گرمایی جهت تحلیل پایداری ژنوتیپها مورد استفاده قرار گرفت. جهت محاسبات مربوط به تحلیل واریانس مرکب و مقایسه میانگین از نرم افزار SAS استفاده شد. همچنین محاسبات تک‌متغیره پایداری نیز با استفاده از کدهای نوشته شده توسط نویسندگان در زبان ماتریس نرم افزار SAS که به زبان انفعالی ماتریسی یا Interactive matrix Language معروف است انجام گرفت. نرم افزار R و کتابخانه agricolae برای محاسبات مربوط به روش‌های چندمتغیره در مدل AMMI و GGE استفاده شد. رسم نقشه‌گرمایی نیز در نرم افزار R و با کتابخانه ggcorrplot انجام شد.
یافتهها: تحلیل واریانس مرکب در این پژوهش نشان‌دهنده معنی‌دار بودن اثرات اصلی ژنوتیپ و محیط به تنهایی و اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط در عملکرد دانه بود. به دلیل معنی‌دار بودن اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط، پاسخ ژنوتیپها به محیط‌های مختلف متفاوت است، بنابراین جهت امکان‌سنجی معرفی ارقام جدید دوروم با پتانسیل بالا از جنبه عملکرد دانه و پایداری تولید در محیط‌های متفاوت تجزیه پایداری به روش‌های تک‌متغیره و چندمتغیره انجام گرفت. نتایج نقشه‌گرمایی نشان داد که این روش قادر به تفکیک سه گروه محیطی بود و تاییدکننده‌ی نتایج مقایسه میانگین بود. تعداد گروه‌های تفکیک شده ژنوتیپها بر اساس محیط‌های آزمایشی نیز شامل چهار گروه متفاوت بود. روش‌های متفاوت پایداری مورد استفاده در این پژوهش نیز تفاوت‌هایی را در ارتباط با پایداری و حساسیت ژنوتیپها نشان داد. بنابراین، در نهایت از روش رتبه‌بندی بر اساس مدل‌های مختلف پایداری استفاده شد. بر این اساس، ژنوتیپ‌های شماره 16، 14، 13 و 3 بر اساس همه روش‌های پایداری دارای عملکرد دانه بالا و پایداری مناسب (بالاتر از متوسط) و ژنوتیپ‌های شماره 18 و 19 نیز دارای پایداری بالا و عملکرد دانه مناسب بودند. چهار ژنوتیپ اول که پایداری مناسبی داشتند، دارای عملکرد متوسط بالاتر از هر دو شاهد بودند ولی دو ژنوتیپ بعدی که دارای پایداری بالایی بودند، عملکرد بیشتر از رقم هانا و کمتر از رقم پارسی نشان دادند.
نتیجه گیری: با بررسی روش‌های مختلف پایداری تک‌متغیره شامل واریانس محیطی، ضریب تغییرات محیطی، واریانس شوکلا، روش مجموع مربعات رگرسیون، ضریب رگرسیون، باقی مانده مدل رگرسیون و ضریب تببین به همراه روش‌های چندمتغیره شامل مدل AMMI و مدل GGE و همچنین روش نقشه‌گرمایی جهت تخمین پایداری و نحوه پاسخ 18 ژنوتیپ گندم دوروم به همراه دو رقم شاهد (هانا و پارسی)، مشخص گردید که نقشه‌گرمایی کارایی مناسبی جهت برسی پاسخ ژنوتیپ ها به شرایط محیطی داشت و قادر به تفکیک سه گروه محیطی بود که نتایج مقایسه میانگین را تایید نمود. تعداد گروه‌های تفکیک شده ژنوتیپها بر اساس محیط‌های آزمایشی نیز شامل 4 گروه متفاوت بود. بر اساس نتایج تحلیلهای پایداری، ژنوتیپ‌های 14، 16، 13 و 3 دارای عملکرد نهایی بالا و پایداری مناسب (بالاتر از متوسط) بر اساس همه روش‌های پایداری و ژنوتیپ‌های 19 و 18 نیز دارای پایداری بالا و عملکرد کل مناسب (بالاتر از متوسط) بودند. چهار ژنوتیپ اول که پایداری مناسبی داشتند دارای عملکرد متوسط بالاتر از هر دو شاهد بودند ولی دو ژنوتیپ بعدی که دارای پایداری بالایی بودند عملکرد بیشتر از رقم هانا و کمتر از رقم پارسی نشان دادند. در نهایت پیشنهاد می‌گردد که این شش ژنوتیپ جهت بررسی بیشتر وارد آزمایش‌های منطقه‌ای تحقیقی-ترویجی گردند تا در نهایت مناسب‌ترین آنها به عنوان رقم جدید گندم دوروم معرفی شود.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
