1- بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران
2- بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران. 3- مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
3- مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
4- بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران.
2- بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران. 3- مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
3- مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
4- بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران.
چکیده: (55 مشاهده)
مقدمه و هدف: حدود 30 درصد شکر مورد نیاز جهان، توسط زراعت چغندرقند و مابقی آن از نیشکر تأمین می گردد. عوامل زنده متعددی از جمله آفات، بیماری ها و علف های هرز موجب کاهش تولید و بروز خسارت در مزارع چغندرقند می گردند. برای رساندن تولید زراعت چغندرقند به پتانسیل واقعی خود و حفظ آن در این سطح، ضرورت دارد تا ضمن شناسایی عوامل تنش زای زنده، نقش هر یک از آنها در کاهش محصول تعیین و روش های مدیریت و کنترل آنها بررسی و مشخص شوند. از جمله آفات چغندرقند، شته ریشه می باشد که بر روی ریشه های فرعی مستقر شده و با تغذیه از شیره گیاهی موجب کوتولگی و پژمردگی بوته ها و همچنین موجب کاهش وزن ریشه و کاهش 30-36 درصد عیار قند (درصد قند ناخالص) می شود. به دلیل شرایط خاص زندگی شته در زیر خاک و تأثیر ترشحات سفید مومی شته بر عدم خیساندن خاک توسط محلول سم و همچنین به دلیل عدم وجود یک سم سیستمیک مناسب، استفاده از سموم شیمیایی به صورت خاک آب در کنترل این آفت توصیه نمی شود و بنابراین کاراترین روش مدیریت این آفت در مزارع چغندرقند، استفاده از ارقام مقاوم و متحمل می باشد. بنابراین این پژوهش با هدف ارزیابی مقاومت ارقام مختلف داخلی و خارجی به این نوع شته و بررسی تأثیر این آفت بر عملکرد کمی و کیفی آنها انجام گرفت که در آینده بتوان از آن ها و یا اجدادشان در برنامه های مختلف بهنژادی تولید ارقام مقاوم استفاده نمود.
مواد و روش ها: به منظور ارزیابی مقاومت به شته ریشه، هشت رقم مختلف چغندرقند (شامل ارقام ایرانی آسیا، آرتا، دنا، شکوفا، شکوفای بیوپلیمر شده، نیکا و ارقام خارجی Palma و BTS505) و تأثیر این آفت بر عملکرد کمی و کیفی آنها، آزمایشی به صورت پایلوت و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1402 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، مرکز آموزش کشاورزی شهرستان میاندوآب اجرا گردید. به منظور ارزیابی سطح مقاومت ارقام مورد ارزیابی، نمونه برداری از شته ریشه چغندرقند با خارج نمودن تعداد 20 عدد ریشه چغندرقند (چهار تکرار از هر رقم) از خاک در اواسط شهریور ماه انجام گردید و نمونه ها بر اساس درصد ریشه های چغندرقند آلوده به شته به چهار گروه مقاوم، نیمه مقاوم (متحمل)، حساس و خیلی حساس گروه بندی شدند. همچنین بعد از برداشت، صفات مرتبط با عملکرد کمی و کیفی چغندرقند اندازه گیری شد.
یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر رقم بر کلیه صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال یک درصد (01/0≥p) معنی دار بود. همچنین بیشترین و کمترین مقدار ضریب تغییرات ژنوتیپی و فنوتیپی به ترتیب مربوط به صفات درصد ریشه های آلوده به شته (به ترتیب 52/46 و 73/ 46 درصد) و ضریب استحصال شکر (به ترتیب 55/4 و 69/4 درصد) بود. بر اساس نتایج حاصل از مقایسات میانگین ارقام، بیشترین و کمترین مقدار صفت عملکرد ریشه به ترتیب مربوط به رقم خارجی BTS505 و Palma به ترتیب با 35/82 و 81/62 تن در هکتار بود که در دو گروه مختلف آماری قرار گرفتند که البته اختلاف بین میانگین عملکرد ریشه رقم Palma با کمترین عملکرد ریشه با رقم داخلی شکوفا معمولی (41/64 تن در هکتار) معنی دار نبود. به لحاظ صفت درصد قند ناخالص (عیار قند)، بیشترین مقدار آن به رقم خارجی BTS505 (86/16 درصد) و کمترین آن به رقم خارجی Palma و رقم داخلی شکوفا معمولی (به ترتیب با 65/12 و 01/13 درصد) تعلق داشت. همچنین، اختلاف چندانی بین میانگین ارقام داخلی و خارجی به لحاظ صفات عملکرد ریشه (به ترتیب با 56/69 و 58/72 تن در هکتار) و درصد قند ناخالص (به ترتیب با 25/14 و 75/14 درصد) مشاهده نگردید که حاکی از پیشرفت ژنتیکی ارقام هیبرید جدید داخلی معرفی شده به لحاظ این دو صفت مهم و تأثیرگذار بر عملکرد نهایی قند می باشد. به لحاظ صفت درصد ریشه های آلوده به شته، ارقام مورد مطالعه در سه گروه مختلف آماری قرار گرفتند، به طوریکه ارقام BTS505 و آسیا با کمترین درصد آلودگی در گروه اول (به عنوان ارقام مقاوم)، ارقام آرتا، دنا، شکوفا بیوپلیمر و نیکا با حد متوسط آلودگی در گروه دوم (به عنوان ارقام نیمه مقاوم یا متحمل) و دو رقم Palma و شکوفا معمولی به عنوان ارقام حساس در گروه سوم قرار گرفتند.
نتیجه گیری: با توجه به ملاحظات زیست محیطی، بهداشتی و اقتصادی در جهت کاهش مصرف سموم شیمیایی برای کنترل این آفت و از طرفی عدم کارایی مناسب بسیاری از سموم موجود در بازار، استفاده از ارقام مقاوم و متحمل چغندرقند به این آفت (دو رقم BTS505 و آسیا به عنوان ارقام مقاوم) می تواند به عنوان راهکار اصلی مدیریتی همواره مد نظر قرار گیرد و از طرفی با توجه به مقاومت ژنتیکی آنها به بیماری های ریزومانیا و نماتد، بنابراین می توانند برای کشت در بسیاری از مناطق چغندرکاری کشور مورد استفاده قرار گیرند. البته پیشنهاد می گردد ضمن مقایسه ارقام بیشتر و متنوع تر، این ارقام در سال ها و مکان های با شرایط اقلیمی متفاوتی نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند که در نهایت بتوان با اطمینان بیشتری نسبت به توصیه آنها اقدام نمود.
مواد و روش ها: به منظور ارزیابی مقاومت به شته ریشه، هشت رقم مختلف چغندرقند (شامل ارقام ایرانی آسیا، آرتا، دنا، شکوفا، شکوفای بیوپلیمر شده، نیکا و ارقام خارجی Palma و BTS505) و تأثیر این آفت بر عملکرد کمی و کیفی آنها، آزمایشی به صورت پایلوت و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1402 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، مرکز آموزش کشاورزی شهرستان میاندوآب اجرا گردید. به منظور ارزیابی سطح مقاومت ارقام مورد ارزیابی، نمونه برداری از شته ریشه چغندرقند با خارج نمودن تعداد 20 عدد ریشه چغندرقند (چهار تکرار از هر رقم) از خاک در اواسط شهریور ماه انجام گردید و نمونه ها بر اساس درصد ریشه های چغندرقند آلوده به شته به چهار گروه مقاوم، نیمه مقاوم (متحمل)، حساس و خیلی حساس گروه بندی شدند. همچنین بعد از برداشت، صفات مرتبط با عملکرد کمی و کیفی چغندرقند اندازه گیری شد.
یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر رقم بر کلیه صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال یک درصد (01/0≥p) معنی دار بود. همچنین بیشترین و کمترین مقدار ضریب تغییرات ژنوتیپی و فنوتیپی به ترتیب مربوط به صفات درصد ریشه های آلوده به شته (به ترتیب 52/46 و 73/ 46 درصد) و ضریب استحصال شکر (به ترتیب 55/4 و 69/4 درصد) بود. بر اساس نتایج حاصل از مقایسات میانگین ارقام، بیشترین و کمترین مقدار صفت عملکرد ریشه به ترتیب مربوط به رقم خارجی BTS505 و Palma به ترتیب با 35/82 و 81/62 تن در هکتار بود که در دو گروه مختلف آماری قرار گرفتند که البته اختلاف بین میانگین عملکرد ریشه رقم Palma با کمترین عملکرد ریشه با رقم داخلی شکوفا معمولی (41/64 تن در هکتار) معنی دار نبود. به لحاظ صفت درصد قند ناخالص (عیار قند)، بیشترین مقدار آن به رقم خارجی BTS505 (86/16 درصد) و کمترین آن به رقم خارجی Palma و رقم داخلی شکوفا معمولی (به ترتیب با 65/12 و 01/13 درصد) تعلق داشت. همچنین، اختلاف چندانی بین میانگین ارقام داخلی و خارجی به لحاظ صفات عملکرد ریشه (به ترتیب با 56/69 و 58/72 تن در هکتار) و درصد قند ناخالص (به ترتیب با 25/14 و 75/14 درصد) مشاهده نگردید که حاکی از پیشرفت ژنتیکی ارقام هیبرید جدید داخلی معرفی شده به لحاظ این دو صفت مهم و تأثیرگذار بر عملکرد نهایی قند می باشد. به لحاظ صفت درصد ریشه های آلوده به شته، ارقام مورد مطالعه در سه گروه مختلف آماری قرار گرفتند، به طوریکه ارقام BTS505 و آسیا با کمترین درصد آلودگی در گروه اول (به عنوان ارقام مقاوم)، ارقام آرتا، دنا، شکوفا بیوپلیمر و نیکا با حد متوسط آلودگی در گروه دوم (به عنوان ارقام نیمه مقاوم یا متحمل) و دو رقم Palma و شکوفا معمولی به عنوان ارقام حساس در گروه سوم قرار گرفتند.
نتیجه گیری: با توجه به ملاحظات زیست محیطی، بهداشتی و اقتصادی در جهت کاهش مصرف سموم شیمیایی برای کنترل این آفت و از طرفی عدم کارایی مناسب بسیاری از سموم موجود در بازار، استفاده از ارقام مقاوم و متحمل چغندرقند به این آفت (دو رقم BTS505 و آسیا به عنوان ارقام مقاوم) می تواند به عنوان راهکار اصلی مدیریتی همواره مد نظر قرار گیرد و از طرفی با توجه به مقاومت ژنتیکی آنها به بیماری های ریزومانیا و نماتد، بنابراین می توانند برای کشت در بسیاری از مناطق چغندرکاری کشور مورد استفاده قرار گیرند. البته پیشنهاد می گردد ضمن مقایسه ارقام بیشتر و متنوع تر، این ارقام در سال ها و مکان های با شرایط اقلیمی متفاوتی نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند که در نهایت بتوان با اطمینان بیشتری نسبت به توصیه آنها اقدام نمود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اصلاح براي تنش هاي زنده و غيرزنده محيطي
دریافت: 1402/12/8 | پذیرش: 1403/6/19
دریافت: 1402/12/8 | پذیرش: 1403/6/19
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
