دانشگاه پیام نور
چکیده: (40 مشاهده)
مقدمه و هدف: زیره سبز (Cuminum cyminum L.) یکی از مهمترین و اقتصادی‌ترین گیاهان دارویی از تیره چتریان است و دارای پراکنش قابل توجهی در نقاط مختلف کشور می‌باشد. زیره سبز از مهمترین گیاهان دارویی ایران است که نیاز آبی پایینی جهت تکمیل دوره رشد دارد؛ بنابراین یکی از گیاهان با ارزش جهت کشت در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا به شمار می‌رود. تنوع ارقام یکی از عوامل مهم تأثیر گذار بر عملکرد محسوب می‌شود. بنابراین شناسایی دقیق و صحیح ژنوتیپ‌ها و توده‌های بومی علاوه بر اینکه در برنامه‌های به زراعی این گیاهان ضرورت دارد؛ در حفظ ذخایر ژنتیکی نیز بسیار مؤثر است. این تحقیق به منظور شناسایی اکوتیپ‌های برتر زیره سبز بر اساس عملکرد دانه و برخی از صفات زراعی با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (SIIG)، گروه‌بندی اکوتیپ‌های مورد مطالعه با استفاده از روش تجزیه خوشه‌ای و تعیین مهمترین صفات مؤثر بر عملکرد اسانس با استفاده از روش رگرسیون گام به گام انجام شد.
مواد و روش‌ها: به منظور ارزیابی اکوتیپ‌های زیره سبز با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (SIIG)، آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 بر روی دوازده اکوتیپ زیره سبز در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به صورت مزرعه‌ای در شهر ابرکوه اجرا شد. اکوتیپ‌های مورد بررسی از استان‌های یزد (اردکان، ابرکوه، اشکذر، بافق و خاتم)، فارس (شیراز و آباده)، اصفهان (اصفهان و سمیرم) و کرمان (کرمان، رفسنجان و سیرجان) جمع‌آوری گردید. صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد و عملکرد اسانس در این پژوهش اندازه‌گیری شد. در این تحقیق به منظور انتخاب اکوتیپ‌های برتر زیره سبز از روش SIIGو روش تجزیه خوشه‌ای استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اکوتیپ‌ها از نظر تمام صفات مورد مطالعه به جز وزن هزار دانه اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. بر اساس نتایج مقایسه میانگین مشخص شد که بیشترین عملکرد دانه در اکوتیپ سیرجان به میزان 3/642 کیلوگرم در هکتار و پس از آن اکوتیپ‌های کرمان، خاتم و اردکان (به ترتیب 634، 2/614 و 594 کیلوگرم در هکتار) قرار داشتند. کمترین مقدار عملکرد دانه در اکوتیپ‌های اشکذر (3/456 کیلوگرم در هکتار) و بافق (11/467 کیلوگرم در هکتار ) مشاهده شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که اکوتیپ‌های سیرجان، خاتم، کرمان و اردکان در اغلب صفات مؤثر بر عملکرد دانه بیشترین مقدار را داشتند. کمترین مقدار ارتفاع بوته در اکوتیپ‌های کرمان و سیرجان و بیشترین آن در اکوتیپ‌های بافق و اشکذر مشاهده گردید. اکوتیپ‌های سیرجان، کرمان، خاتم و اردکان با کمترین فاصله از ژنوتیپ ایده‌آل (
مواد و روش‌ها: به منظور ارزیابی اکوتیپ‌های زیره سبز با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (SIIG)، آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 بر روی دوازده اکوتیپ زیره سبز در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به صورت مزرعه‌ای در شهر ابرکوه اجرا شد. اکوتیپ‌های مورد بررسی از استان‌های یزد (اردکان، ابرکوه، اشکذر، بافق و خاتم)، فارس (شیراز و آباده)، اصفهان (اصفهان و سمیرم) و کرمان (کرمان، رفسنجان و سیرجان) جمع‌آوری گردید. صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد و عملکرد اسانس در این پژوهش اندازه‌گیری شد. در این تحقیق به منظور انتخاب اکوتیپ‌های برتر زیره سبز از روش SIIGو روش تجزیه خوشه‌ای استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اکوتیپ‌ها از نظر تمام صفات مورد مطالعه به جز وزن هزار دانه اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. بر اساس نتایج مقایسه میانگین مشخص شد که بیشترین عملکرد دانه در اکوتیپ سیرجان به میزان 3/642 کیلوگرم در هکتار و پس از آن اکوتیپ‌های کرمان، خاتم و اردکان (به ترتیب 634، 2/614 و 594 کیلوگرم در هکتار) قرار داشتند. کمترین مقدار عملکرد دانه در اکوتیپ‌های اشکذر (3/456 کیلوگرم در هکتار) و بافق (11/467 کیلوگرم در هکتار ) مشاهده شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که اکوتیپ‌های سیرجان، خاتم، کرمان و اردکان در اغلب صفات مؤثر بر عملکرد دانه بیشترین مقدار را داشتند. کمترین مقدار ارتفاع بوته در اکوتیپ‌های کرمان و سیرجان و بیشترین آن در اکوتیپ‌های بافق و اشکذر مشاهده گردید. اکوتیپ‌های سیرجان، کرمان، خاتم و اردکان با کمترین فاصله از ژنوتیپ ایده‌آل (
)، بیشترین فاصله از ژنوتیپ غیر ایده‌آل (
) و بیشترین مقدار شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (به ترتیب 937/0، 926/0، 769/0 و 667/0) به عنوان اکوتیپ‌های مطلوب معرفی شدند و اکوتیپ‌های اشکذر، بافق و شیراز با بیشترین فاصله از ژنوتیپ ایده‌آل ()، کمترین فاصله از ژنوتیپ غیر ایده‌آل () و کمترین مقدار SIIG (به ترتیب 059/0، 094/0 و 166/0) به عنوان ضعیف‌ترین اکوتیپ‌ها از نظر صفات مورد بررسی انتخاب شدند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای حاصل از صفات معنی‌دار در تجزیه واریانس به روش وارد و با محاسبه فاصله اقلیدسی، اکوتیپ‌های مورد مطالعه در سه گروه مجزا قرار گرفتند. اکوتیپ‌های سیرجان، خاتم، آباده، کرمان و اردکان در گروه اول، اکوتیپ‌های اشکذر، شیراز و بافق در گروه دوم و اکوتیپ‌های ابرکوه، اصفهان، سمیرم و رفسنجان در گروه سوم قرار گرفتند. اکوتیپ‌های گروه اول از نظر عملکرد دانه و اکثر صفات مورد بررسی از گروه‌های دیگر و میانگین کل برتر بودند. اکوتیپ‌های گروه دوم کمترین مقدار عملکرد دانه و سایر صفات به جز ارتفاع بوته را داشتند. اکوتیپ‌های گروه سوم از نظر صفات مورد مطالعه دارای مقادیر متوسط بودند. نتایج فواصل بین مرکز گروه‌های حاصل از تجزیه خوشه‌ای نشان داد که بیشترین فاصله ژنتیکی بین اکوتیپ‌های گروه‌های اول و اکوتیپ‌های گروه دوم وجود داشت و بنابراین می‌توان بیان کرد که تلاقی بین اکوتیپ‌های گروه اول با اکوتیپ‌های گروه دوم احتمالاً تنوع ژنتیکی و میزان هتروزیس بالاتری را ایجاد خواهد نمود. به منظور انجام روش تجزیه رگرسیون گام به گام عملکرد اسانس به عنوان متغیر وابسته و سایر صفات مورد بررسی به عنوان متغییر مستقل انتخاب شدند. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که چهار صفت تعداد چتر در بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در چتر و درصد اسانس وارد معادله رگرسیون گام به گام شدند و توانستند 5/99 درصد از کل تغییرات عملکرد اسانس را تبیین کنند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
