1- دانشگاه ارومیه
چکیده: (66 مشاهده)
مقدمه و هدف: میزان کم شوری در خاک محدودیت رشد گیاه را بدنبال داشته و افزایش مقدار شوری خاک می‌تواند منجر به مرگ گیاه شود. در مناطق خشک و نیمه خشک، تنش‌های زیستی و غیرزیستی منجر به محدودیت رشد گیاهان مختلف می‌شوند. در این مناطق، تنش شوری یکی از چالش‌های بزرگ پیش روی حوزه کشاورزی و تولید محصول است که سالانه خسارات زیادی به عملکرد محصولات زراعی وارد می‌نماید. عوامل مختلفی در ایجاد شوری نقش دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می توان به تغییرات اقلیمی، هوازدگی سنگ مادر، آبیاری نادرست، خشکسالی، مصرف بی‌رویه کودها و کاهش سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها ایجاد شود. به دنبال تغییرات اقلیمی، این خسارات هر ساله در حال افزایش است. باتوجه به افزایش رشد جمعیت، افزایش تقاضا برای تولید غذای بیشتر روز به روز در حال افزایش است. گندم بعنوان مهم‌ترین غله در تأمین نیاز غذایی جهان شناخته می‌شود، بنابراین تولید پایدار آن بسیار حائز اهمیت است. شوری بعنوان یک عامل مهم در کاهش عملکرد گندم شناخته می‌شود. گستره تنوع در ارتباط با تحمل به تنش شوری در گیاهان مختلف بویژه گیاه گندم، به عوامل مختلفی از جمله ژنوتیپ گیاهی، مدت زمان تنش، مرحله رشدی گیاه بستگی دارد. مرحله گیاهچه در گندم یکی از مراحل مهم در ارتباط با تحمل به تنش شوری می‌باشد. هدف از این مطالعه، بررسی پاسخ ارقام زراعی گندم بهاره در مرحله گیاهچه‌ای به تنش شوری می‌باشد.
مواد و روش‌ها: در پژوهش حاضر واکنش 64 ژنوتیپ گندم بهاره ایرانی در مرحله گیاهچه‌ای تحت دو شرایط نرمال و تنش شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر در دو تکرار در قالب طرح لاتیس ساده در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال زراعی 1401-1400 بررسی شدند. در این پژوهش، در مرحله چهاربرگی تنش شوری اعمال شد و سپس صفات سبزینگی برگ (SPAD)، دمای کانوپی (canopy)، طول ساقچه (SL)، طول ریشه‌چه (RL)، طول گیاهچه (PL)، میزان پتاسیم اندام هوایی (KS)، میزان پتاسیم ریشه‌چه (KR)، میزان سدیم اندام هوایی (NaS)، میزان سدیم ریشه‌چه (NaR)، نسبت پتاسیم به سدیم اندام هوایی (KNaS)، نسبت پتاسیم به سدیم ریشه‌چه (KNaR)، حجم ریشه‌چه (RV)، شاخص سطح برگ (LAI)، وزن تر ریشه‌چه (FWR)، وزن خشک ریشه‌چه (DWR)، محتوای نسبی آب برگ (RWC)، وزن تر ساقچه (FWS)، وزن خشک ساقچه (DWS)، وزن تر گیاهچه (FWP)، وزن خشک گیاهچه (DWP) مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه واریانس PROC GLM در نرم‌افزار SAS 9.4 استفاده شد. همبستگی با استفاده از PROC CORR و تجزیه به عامل‌ها با استفاده از PROC FACTOR صورت گرفت. گروهبندی ارقام با استفاده از بسته نرم افزاری gplots و ترسیم نمودار بای پلات با بسته نرمافزاری factoextra در محیط R 4.1 انجام شد. همچنین برای تجزیه واریانس چند متغیره از گزاره MANOVA در PROC GLM در نرم‌افزار SAS 9.4 استفاده شد.
یافته‌ها: براساس تجزیه واریانس، اختلاف آماری معنی‌داری بین ارقام براساس صفات مورد مطالعه از جمله وزن تر گیاهچه (FWP)، وزن خشک گیاهچه (DWP)، وزن تر ریشه‌چه (FWR)، وزن خشک ریشه‌چه (DWR)، وزن تر ساقچه (FWS)، وزن خشک ساقچه (RWS) و طول گیاهچه (PL) مشاهده شد. همچنین در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری، وزن خشک گیاهچه (DWP) بیشترین همبستگی معنی‌دار را با وزن تر گیاهچه (FWP) و وزن خشک ساقچه (DWS) و وزن خشک ریشه‌چه (DWR) نشان داد. در شرایط تنش شوری وزن تر ساقچه (FWS) نیز همبستگی معنی‌داری با صفات وزن خشک ساقچه (DWS)، وزن تر گیاهچه (FWP) و وزن خشک گیاهچه (DWP) داشت. براساس تجزیه به عامل‌ها صفات مورد مطالعه در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری در هفت عامل گروهبندی شدند که این هفت عامل در شرایط نرمال 93/77 درصد و در شرایط تنش شوری 44/76 درصد از تغییرات کل را توجیه نمودند. با استفاده از تجزیه خوشه‌ای، ارقام تحت هر دو شرایط نرمال و تنش شوری در سه خوشه گروه بندی شدند.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج بای‌پلات حاصل از تجزیه به عامل‌ها و تجزیه خوشه‌ای، ارقام مارون، دریا، شیرودی، مغان 3، داراب 2، روشن، پیشگام، پیشتاز بعنوان ارقام مطلوب و ارقام چمران، بم، البرز و مرودشت بعنوان ارقام نامطلوب معرفی شدند که در پروژه‌های بهنژادی آتی گندم می توانند مورد استفاده قرار گیرند.
مواد و روش‌ها: در پژوهش حاضر واکنش 64 ژنوتیپ گندم بهاره ایرانی در مرحله گیاهچه‌ای تحت دو شرایط نرمال و تنش شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر در دو تکرار در قالب طرح لاتیس ساده در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال زراعی 1401-1400 بررسی شدند. در این پژوهش، در مرحله چهاربرگی تنش شوری اعمال شد و سپس صفات سبزینگی برگ (SPAD)، دمای کانوپی (canopy)، طول ساقچه (SL)، طول ریشه‌چه (RL)، طول گیاهچه (PL)، میزان پتاسیم اندام هوایی (KS)، میزان پتاسیم ریشه‌چه (KR)، میزان سدیم اندام هوایی (NaS)، میزان سدیم ریشه‌چه (NaR)، نسبت پتاسیم به سدیم اندام هوایی (KNaS)، نسبت پتاسیم به سدیم ریشه‌چه (KNaR)، حجم ریشه‌چه (RV)، شاخص سطح برگ (LAI)، وزن تر ریشه‌چه (FWR)، وزن خشک ریشه‌چه (DWR)، محتوای نسبی آب برگ (RWC)، وزن تر ساقچه (FWS)، وزن خشک ساقچه (DWS)، وزن تر گیاهچه (FWP)، وزن خشک گیاهچه (DWP) مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه واریانس PROC GLM در نرم‌افزار SAS 9.4 استفاده شد. همبستگی با استفاده از PROC CORR و تجزیه به عامل‌ها با استفاده از PROC FACTOR صورت گرفت. گروهبندی ارقام با استفاده از بسته نرم افزاری gplots و ترسیم نمودار بای پلات با بسته نرمافزاری factoextra در محیط R 4.1 انجام شد. همچنین برای تجزیه واریانس چند متغیره از گزاره MANOVA در PROC GLM در نرم‌افزار SAS 9.4 استفاده شد.
یافته‌ها: براساس تجزیه واریانس، اختلاف آماری معنی‌داری بین ارقام براساس صفات مورد مطالعه از جمله وزن تر گیاهچه (FWP)، وزن خشک گیاهچه (DWP)، وزن تر ریشه‌چه (FWR)، وزن خشک ریشه‌چه (DWR)، وزن تر ساقچه (FWS)، وزن خشک ساقچه (RWS) و طول گیاهچه (PL) مشاهده شد. همچنین در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری، وزن خشک گیاهچه (DWP) بیشترین همبستگی معنی‌دار را با وزن تر گیاهچه (FWP) و وزن خشک ساقچه (DWS) و وزن خشک ریشه‌چه (DWR) نشان داد. در شرایط تنش شوری وزن تر ساقچه (FWS) نیز همبستگی معنی‌داری با صفات وزن خشک ساقچه (DWS)، وزن تر گیاهچه (FWP) و وزن خشک گیاهچه (DWP) داشت. براساس تجزیه به عامل‌ها صفات مورد مطالعه در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری در هفت عامل گروهبندی شدند که این هفت عامل در شرایط نرمال 93/77 درصد و در شرایط تنش شوری 44/76 درصد از تغییرات کل را توجیه نمودند. با استفاده از تجزیه خوشه‌ای، ارقام تحت هر دو شرایط نرمال و تنش شوری در سه خوشه گروه بندی شدند.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج بای‌پلات حاصل از تجزیه به عامل‌ها و تجزیه خوشه‌ای، ارقام مارون، دریا، شیرودی، مغان 3، داراب 2، روشن، پیشگام، پیشتاز بعنوان ارقام مطلوب و ارقام چمران، بم، البرز و مرودشت بعنوان ارقام نامطلوب معرفی شدند که در پروژه‌های بهنژادی آتی گندم می توانند مورد استفاده قرار گیرند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اصلاح براي تنش هاي زنده و غيرزنده محيطي
دریافت: 1402/9/18 | پذیرش: 1402/12/12
دریافت: 1402/9/18 | پذیرش: 1402/12/12
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
