۳ نتیجه برای اثر متقابل ژنوتیپ×محیط
هاجر بدری، رضا محمدی، علیرضا اطمینان،
دوره ۱۲، شماره ۳۳ - ( ۲-۱۳۹۹ )
چکیده
به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه ۱۶ ژنوتیپ گندم دوروم، آزمایشی در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با ۳ تکرار در طی سه سال ۹۳-۱۳۹۱ در ایستگاه تحقیقات دیم سرارود (کرمانشاه) انجام گرفت. داده های حاصل از عملکرد دانه با استفاده از روشهای آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه نشان داد که اختلاف معنیداری بین اثرات اصلی افزایشی ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط در سطح احتمال ۱% وجود دارد. بزرگی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط نسبت به اثر ژنوتیپ حدود دو برابر بود که بیانگر وجود احتمالی گروههای مختلف محیطی برای ژنوتیپهای مورد بررسی میباشد. تجزیه گرافیکی بایپلات داده های عملکرد بر اساس مدل AMMI نشان داد که ژنوتیپها دارای واکنش متفاوتی به محیط های مورد بررسی بودند، به طوریکه ژنوتیپهای سازگار برای هر گروه محیطی تعیین گردید. با توجه به معیارهای روش ابراهات و راسل، ژنوتیپهای شماره G۱ و G۳ با عملکرد بالاتر از میانگین کل، انحراف از رگرسیون حداقل و ضریب رگرسیونی در حد واحد دارای ترکیب مناسبی از عملکرد بالا و پایداری بودند. بر اساس آماره ارزش پایداری AMMI(ASV)، ژنوتیپ های G۱۳ ، G۶ و G۱۰ پایدارترین ژنوتیپها بودند.
الهه شادان، حمید نجفی زرینی، بهرام علیزاده، غلامعلی رنجبر، غفار کیانی،
دوره ۱۴، شماره ۴۱ - ( ۱-۱۴۰۱ )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: کلزا یکی از مهمترین گونههای گیاهی دانه روغنی در مناطق با شرایط معتدل آب و هوایی است. در اکثر برنامههای بهنژادی مخصوصا در مقایسه ژنوتیپها در محیطهای مختلف، به دلیل وجود اثر متقابل ژنوتیپ × محیط تظاهر ژنوتیپها در محیطهای مختلف، متفاوت است. بنابراین برای برآورد دقیق میزان عملکرد دانه، بایستی آزمایشات تکراردار منطقهای توسط بهنژادگران انجام گیرد.
مواد و روشها: بهمنظور مطالعه برهمکنش ژنوتیپ × محیط و شناسایی ژنوتیپهای پایدار، تعداد ۱۶ ژنوتیپ کلزا طی آزمایشی در پنج منطقه کرج، کرمانشاه، اصفهان، مشهد و همدان در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی ۹۵-۹۶ و ۹۶-۹۷ مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل برهمکنش ژنوتیپ با محیط از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضربپذیر (AMMI) و مدلGGE بای پلات (ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط) استفاده شد. برای بررسی پایداری ژنوتیپها از آماره ارزش پایداری امی (ASV) استفاده شد.
یافتهها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بهترتیب ۴۰/۵۹ ، ۲۶/۰۱ و ۳۳/۳۹ درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیـپ × محـیط بود. نتایج نشان داد که چهار مؤلفه اصلی مدل AMMI معنیدار بودند و ۸۸/۵ درصد از مجموع مربعات اثر متقابل ژنوتیپ×محیط را توجیه کردند. ژنوتیپهای شماره ۷ و ۲ با داشتن کمترین میزان ASV و عملکردی بالاتر از میانگین کل بهعنوان ژنوتیپهایی با پایداری عمومی خوب شناخته شدند. بررسی بایپلات چند ضلعی منجر به شناسایی چهار ژنوتیپ برتر و دو محیط بزرگ شده و ژنوتیپهای مناسب در هر محیط بزرگ نیز مشخص گردید. پنج ژنوتیپ دیگر در نواحی قرار گرفتند که هیچ محیطی در آن قرار نداشت و ارقامی ضعیف در اکثر محیطها بودند. بررسی همزمان پایداری و عملکرد ژنوتیپها با استفاده از بایپلات مختصات محیط متوسط نیز نشان داد که ژنوتیپهای ۱۳ و ۱۵ با عملکرد بالا جزء ناپایدارترین ژنوتیپها بودند. ژنوتیپ ۹ با بالاترین عملکرد دانه و پایداری عملکرد نسبی گزینش شد. همچنین دو ژنوتیپ ۹ و ۷ نزدیکترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده آل بودند.
نتیجهگیری: تجزیه AMMI و شــاخص پایداری امی (ASV) در مقایســه با نتایج GGE بایپلات نشــان داد تمام این شــاخصها از پتانســیل خوبی برای ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپها برخوردار بودند، اما GGE بایپلات بسیار کاربردیتر بوده و میتواند به صورت گستردهای در بررسی پایداری و سازگاری ژنوتیپها در مناطق و سالهای متعدد در برنامههای اصلاح کلزای زمستانه بکار گرفته شود. بر اساس نتایج حاصل از این شاخصها ژنوتیپهای شماره ۷ و ۲ پایدارترین ژنوتیپها با سازگاری عمومی بالا بودند.
مجید طاهریان،
دوره ۱۵، شماره ۴۷ - ( ۷-۱۴۰۲ )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: جو (Hordeum vulgare L.) بعد از گندم از لحاظ سطح زیر کشت در ایران مقام دوم را دارد و طبق آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی (۱۳۹۹) سطح زیر کشت آن در کشور ۱/۵۴۷ میلیون هکتار گزارش شده است که از این سطح مقدار تولید دانه ۳/۵۱۴ میلیون تن بوده است. هدف از این پژوهش گزینش بهترین ژنوتیپهای جوی مورد بررسی براساس عملکرد دانه و پایداری آن و همچنین اجزای عملکرد و صفات مهم زراعی مرتبط با عملکرد در مناطق معتدل استان خراسان رضوی بود.
مواد و روشها: بهمنظور شناسایی ژنوتیپهای مطلوب جو، سه لاین امیدبخش به همراه ارقام نصرت، یوسف، گوهران و ریحان در قالب طرح بلوکهای کـامل تصادفی در پنج تکرار در سه شهرستان فیروزه، بردسکن (بخش انابد) و خلیلآباد (بخش کندر) طی سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ کشت و مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازهگیری شدند. از تجزیه GGE (ژنوتیپ و ژنوتیپ×محیط) بایپلات، تجزیه بایپلات ژنوتیپ×عملکرد×صفت جهت بررسی اهداف این پژوهش استفاده شد.
یافتهها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه پایداری، لاین امیدبخش MB۹۵-۴ بهعنوان ژنوتیپ مطلوب بوده و نزدیکترین ژنوتیپ به آن، لاین امیدبخش MB۹۵-۱۱ بود. در این پژوهش از GYT (ژنوتیپ×عملکرد×صفت) بایپلات جهت شناسایی ژنوتیپهای مطلوب براساس چندین صفت بهطور همزمان استفاده شد. براساس نتایج بهدست آمده در این پژوهش لاینهای امیدبخش MB۹۵-۴ و MB۹۵-۱۱ بهترتیب در ترکیب عملکرد دانه با صفات مورد ارزیابی بهترین بودند. براساس شاخص GYT (ژنوتیپ×عملکرد×صفت)، لاینهای امیدبخش MB۹۵-۴ و MB۹۵-۱۱ بهترتیب بالاترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. از طرفی این دو لاین فاقد مقادیر منفی برای ترکیب عملکرد با صفات مختلف بودند. این امر بیانگر برتری نسبی این ارقام در ترکیب عملکرد دانه با صفات مورد ارزیابی بود. مقدار شاخص GYT برای رقم گوهران نزدیک به صفر (۰/۰۱) بود و بدین مفهوم است که این رقم دارای مقادیر متوسط صفات مورد ارزیابی در این پژوهش بودهاست.
نتیجهگیری: در مجموع براساس نتایج این پژوهش بهترین ژنوتیپها در مناطق معتدل استان خراسان رضوی براساس عملکرد دانه و پایداری آن و نیز اجزای عملکرد و صفات مهم زراعی لاینهای امیدبخش MB۹۵-۱۱ و MB۹۵-۴ بودند.