سامان معتضدی، سعید سیف زاده، رضا حق پرست، حمیدرضا ذاکرین، حمید جباری،
دوره ۱۱، شماره ۳۰ - ( تابستان ۱۳۹۸ )
چکیده
توسعه ارقام پرمحصول، هدف اصلی در بسیاری از برنامه های اصلاحی گندم بوده و تحقق این هدف به شناخت روابط بین عملکرد دانه و اجزای مرتبط با آن بستگی دارد. به منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه با برخی از صفات مورفوفیزیولوژیک و تعیین اهمیت نسبی هر یک از آنها، تعداد ۲۵ ژنوتیپ گندم نان از نظر ۱۴ صفت مورفوفیزیولوژیک در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه طی سالهای زراعی ۱۳۹۵-۱۳۹۳ در شرایط آب و هوایی مدیترانه ای غرب کشور (ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس، تفاوت معنی داری را بین لاینها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان داد. ضرایب همبستگی ساده بین صفات در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان داد صفات پایداری غشاء سلولی، طول برگ پرچم، طول ریشک، محتوای آب نسبی، وزن هزار دانه و درصد کلروفیل، بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد که صفات طول پدانکل، محتوای آب نسبی، محتوای پرولین و درصد کلروفیل در شرایط دیم و صفات محتوای آب نسبی و محتوای پرولین در شرایط آبیاری تکمیلی وارد مدل رگرسیونی شدند و به ترتیب ۹۰۶/۰ و ۸۴۰/۰ از کل تغییرات مربوط به عملکرد دانه را تبیین نمودند. برای مشخص نمودن آثار مستقیم و غیرمستقیم و سهم هر یک بر عملکرد نیز تجزیه ضرایب مسیر انجام شد که بر این اساس، بیشترین آثار مستقیم مثبت مربوط به طول پدانکل، محتوای آب نسبی و درصد کلروفیل تحت شرایط دیم و محتوای آب نسبی تحت شرایط آبیاری تکمیلی بود که نشان دهنده اهمیت این صفات بر عملکرد دانه میباشد. ژنوتیپ شماره ۱ (آذر ۲) برای شرایط آبیاری تکمیلی و ژنوتیپ شماره ۲۵ (ریژاو) برای شرایط دیم از بقیه ارقام و لاینهای مورد بررسی برتر بوده و قابل معرفی برای کشت در شرایط آب و هوایی منطقه مورد مطالعه میباشند. صفات فیزیولوژیکی محتوای آب نسبی برگ، میزان پرولین، درصد کلروفیل و همچنین صفات مورفولوژیکی طول پدانکل و طول برگ پرچم بهعنوان صفات مناسب به منظور اصلاح ارقام دیم معرفی میگردند.