مقدمه و هدف: بشر از گذشته ­های دور گیاهان دارویی را به عنوان موهبت­های طبیعی دانسته و به عنوان ابزاری موثر در التیام دردهایش استفاده کرده است. کدوی پوست کاغذی Cucurbita pepo L.)) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند در صنایع داروسازی اکثر کشورهای توسعه یافته است. نیتروژن عنصر ضروری برای گیاهان است که باعث افزایش تولید ماده خشک، عملکرد دانه و اجزای آن می شود. خشکی یکی از عوامل مهم محدود کننده تولیدات زراعی در جهان ا ست و این مو ضوع در مناطق خشک و نیمه خشک جهان از اهمیت بیشتری برخوردار ا ست. حدود یک سوم کره زمین را مناطق خشک و نیمه خشک در بر می گیرد که وسعت این مناطق بیش از 45 میلیون کیلومترمربع تخمین زده شــده اســت، وســعت مناطق خشــک و نیمه خشـــک در ایران بیش از 5/1 میلیون کیلومترمربع است. کارایی مصرف و نحوه تخصیص نیتروژن در گیاهان می تواند تحت تأثیر عواملی همچون رطوبت، حاصلخیزی خاک و رقابت قرار گیرد. با توجه به اهمیت کشت گیاهان دارویی و اثرات کود نیتروژن و سوپر جاذب رطوبت در رشد و نمو گیاهان ، این مطالعه طی دو سال زراعی به اجراء گذاشته شد.
مواد و روش‌ها: به منظور ارزیابی اثر سطوح مختلف نیتروژن و سوپرجاذب رطوبت بر کارایی مصرف ، جذب و بهره وری نیتروژن و کارایی مصرف آب در گیاه کدوی پوست کاغذی، آزمایشی در منطقه کرمانشاه انجام شد. آزمایش در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت، کرت اصلی شامل شاهد و مقادیر 40، 80  و 120 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب رطوبت و کرت فرعی شامل شاهد و مقادیر 50 ، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع کود اوره بود. به منظور تعیین درصد روغن دانه از روش سوکسله استفاده گردید. جهت تعیین اسید های چرب دانه از دستگاه UNICAM 4600 Gas Chromatograph با ستون کاپیلاری BPX70 که مخصوص جداسازی اسیدهای چرب می باشد استفاده گردید.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که عملکرد و اجزای عملکرد گیاه کدوی پوست کاغذی با کاربرد سوپرجاذب رطوبت و نیتروژن افزایش داشت. بیشترین افزایش تعداد میوه در بوته، وزن بذر، درصد نیتروژن دانه، وزن خشک برگ و ساقه با کاربرد 120 کیلوگرم در هکتار سوپر جاذب رطوبت و 150 کیلو گرم در هکتار نیتروژن مشاهده شد. وزن میوه با کاربرد 80 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب رطوبت  و 150 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت، گرچه بین تیمارهای 40 و 80 کیلوگرم در هکتار سوپر جاذب رطوبت و 100 و 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن تفاوت معنی داری مشاهده نشد بنابراین کاربرد 40 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب رطوبت و 100 کیلو گرم در هکتار نیتروژن از نظر زیست محیطی و اقتصادی مطلوب است. کاربرد 120 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب رطوبت و 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بیشترین افزایش را در شاخص های کارایی مصرف آب دانه ، کارایی مصرف آب میوه، بهره وری و جذب نیتروژن داشت.  نیتروژن بیشترین مقدار رابطه مستقیم با ضریب 985/0  با عملکرد دانه را داشت. تاثیر سوپر جاذب رطوبت، نیتروژن و برهم کنش سوپر جاذب رطوبت و نیتروزن بر روی درصد روغن معنی داری بود ، در همه  سطوح کاربردی  سوپر جاذب رطوبت   استفاده از 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن موجب تولید بیشترین میزان روغن شد. کاربرد سوپر جاذب رطوبت، نیتروژن و برهم کنش سوپر جاذب رطوبت و نیتروزن بر روی درصد اسید لینولئیک معنی داری بود، استفاده از سوپر جاذب رطوبت به دلیل  تامین رطوبت مورد نیاز موجب  رشد مناسب   دانه   کدوی پوست کاغذی و در نتیجه افزایش اسید های چرب دانه می گردد، افزایش بیش از حد  نیتروژن موجب کاهش درصد روغن و اسیدهای چرب می گردد. سوپر جاذب رطوبت، نیتروژن و برهم­کنش سوپر جاذب رطوبت و نیتروزن بر روی درصد اسید اولئیک تاثیر معنی داری داشت، بالاترین درصد اسید اولئیک در شرایط مهیا بودن رطوبت (کاربرد 120 کیلو گرم در هکتار سوپر جاذب رطوبت) حاصل شد. کاربرد سوپر جاذب رطوبت، نیتروژن و برهم کنش سوپر جاذب رطوبت و نیتروزن بر روی درصد اسید پالمیتیک معنی داری بود، افزایش مصرف سوپر جاذب رطوبت به دلیل تامین رطوبت مورد نیاز گیاه بخصوص در زمان تشکیل گل و دانه موجب افزایش اسید پالمیتیک روغن می گردد. تاثیر سوپر جاذب رطوبت، نیتروژن و برهم کنش سوپر جاذب رطوبت و نیتروزن بر میزان اسید استئاریک معنی داری بود، با افزایش مصرف سوپر جاذب رطوبت، درصد اسید استئاریک افزایش یافت، بیشترین میزان اسید استئاریک با کاربرد 100 کیلو گرم در هکتار نیتروژن ایجاد شد. ازت بیشترین اثر مستقیم با ضریب 985/0 را بر عملکرد دانه داشت. کارایی مصرف ازت با ضریب 865/0  بیشترین اثر غیر مستقیم از طریق ازت را بر عملکرد دانه داشت. روغن کمترین اثر مستقیم با ضریب 051/0  را بر روی عملکرد دانه داشت.
نتیجه‌گیری: کارایی مصرف نیتروژن با کاربرد 120 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب رطوبت بیشترین میزان افزایش را نشان داد. کاربرد 50 ، 100 و 150 کیلو گرم در هکتار نیتروژن نیتروژن تفاوت معنی داری روی این صفت نداشت، بنابراین استفاده از 50 کیلو گرم در هکتار نیتروژن از نظر زیست محیطی و اقتصادی قابل توصیه است. با افزایش کاربرد سوپر جاذب رطوبت درصد روغن و اسیدهای چرب دانه کدوی پوست کاغذی افزایش یافت. کاربرد 100 کیلو گرم در هکتار نیتروزن تاثیر معنی داری بر روی روغن و اسیدهای چرب داشت.