دوره 17، شماره 1 - ( بهار 1404 )
جلد 17 شماره 1 صفحات 10-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Arshad M, Ghanbari taghi abad B, Hatami Maleki H, Fotuhi K. (2026). Path Analysis and correlation between quantitative traits in cultivated sugar beet germplasms (Beta vulgaris L.), under rhizomania disease conditions in Miandoab. J Crop Breed. 17(1), 1-10. doi:10.61186/jcb.17.1.1
URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1515-fa.html
URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1515-fa.html
ارشد موسی، قنبری تقی آباد بهزاد، حاتمی ملکی حمید، فتوحی کیوان. تجزیه علیت و همبستگی بین صفات کمی در ژرم‌پلاسم‌های چغندرقند زراعی (.Beta vulgaris L)، تحت شرایط بیماری رایزومانیا در منطقه میاندوآب پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی 1404; 17 (1) :10-1 10.61186/jcb.17.1.1
1- گروه علوم باغبانی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران
2- گروه کشاورزی، واحد ملکان، دانشگاه آزاد اسلامی، ملکان، ایران
3- گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
4- مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، ارومیه، ایران
2- گروه کشاورزی، واحد ملکان، دانشگاه آزاد اسلامی، ملکان، ایران
3- گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
4- مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، ارومیه، ایران
چکیده: (487 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: چغندرقند (Beta vulgaris L.) یکی از محصولات مهم ریشه ای و منبع اصلی شکر بوده و بیشترین قابلیت کشت را در مناطق معتدل ایران دارد و یکی از کانون‌های اصلی کشت این محصول در ایران استان آذربایجان غربی بوده که سهم عمده‌ای از تولید را در کشور بهخود اختصاص داده است. یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده رشد و کاهش عملکرد چغندرقند، بیماری رایزومانیا می‌باشد. توجه به این که کاربرد برخی از روش‌های زراعی از جمله تاریخ کاشت، روش آبیاری و تناوب زراعی، روش‌های شیمیایی و روش‌های بیولوژیکی در مبارزه با بیماری چندان سودمند نیستند، لذا استفاده از ارقام مقاوم بهعنوان بهترین و تنها راه مبارزه با این بیماری پیشنهاد شده است. تاکنون مطالعات متعددی در زمینه دستیابی به ارقام مقاوم به بیماری انجام شده است. اولین رقم دیپلوئید منوژرم هیبرید نسبتاً مقاوم بهنام Rizor تهیه شد. با کشت این هیبرید عملکرد چغندرقند در زمین‌های آلوده، به میزان قابلتوجهی افزایش یافت. بررسی تنوع ژنتیکی این گیاه استراتژیک، بهنژادگران را در شناسایی منابع ژنتیکی مقاوم به بیماری رایزومانیا با اهداف بهنژادی از جمله عملکرد و اجزای عملکرد کمک می‌نماید. آگاهی از اختلاف و تنوع بین ژنوتیپ‌های مختلف چغندرقند و چگونگی روابط این تفاوت‌ها با عملکرد بالقوه آنها در بهبود و پیشرفت عملکرد ارقام جدید بسیار حیاتی است. از آنجاییکه در رگرسیون چند متغیره اثرات متقابل در بین متغیرها وجود دارد. ممکن است یک متغیر در کنار برخی از متغیرها معنی‌دار باشد، اما در کنار برخی دیگر از متغیرها معنی‌دار نباشد. بههمین علت لازم است متغیرهای مهمی که تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دارند انتخاب گردند. در این راستا این تحقیق بهمنظور ارزیابی ارقام داخلی و خارجی اصلاح شده چغندرقند تحت شرایط وجود بیماری رایزومانیا در شرایط آب و هوایی شهرستان میاندوآب انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی میاندوآب در موقعیت جغرافیایی 46 درجه و 90 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی و در ارتفاع 1314 متری از سطح دریا به مرحله اجرا در آمد. مواد آزمایشی شامل 12 ژنوتیپ چغندرقند (10 ژنوتیپ داخلی همراه با 1 ژنوتیپ مقاوم خارجی و 1 ژنوتیپ حساس داخلی) بود. در این بررسی ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در معرض آلودگی طبیعی منطقه قرار داده شدند و سپس نسبت به تعیین درصد آلودگی ارقام به بیماری اقدام شده و سطح مقاومت و حساسیت هر ژنوتیپ بر اساس درصد آلودگی مشخص گردید. عملیات آماده‌سازی زمین قبل از اجرای آزمایش شامل شخم، دیسک و تسطیح و کرت‌بندی مزرعه بهطور یکسان صورت گرفت و کود‌های فسفر و پتاس بر اساس نتایج آزمون تجزیهی خاک در زمان آماده‌سازی زمین و کود نیتروژن بهصورت پای بوته و بهصورت استارتر مصرف شد. فاصله بذر بین ردیفها 60 و روی ردیف 15 سانتی‌متر در نظر گرفته شد. اندازه هر کرت شامل 3 خط کاشت بهطول 8 متر بود. عملیات زراعی شامل آبیاری، مبارزه با آفات و بیماری‌ها و کولتیواتور زنی در حد نیاز انجام گرفت. بعد از برداشت محصول صفات عملکرد ریشه، درصد قند خالص بهروش پلاریمتری، درصد قند ناخالص، عملکرد قند خالص، عملکرد قند ناخالص، درصد استحصال و درصد قند ملاس اندازه‌گیری شد.
یافته‌ها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده‌ها، بین ژنوتیپ‌ها از نظر کلیه صفات اختلاف معنی‌داری مشاهده شد. با توجه به نتایج حاصل از مقایسات میانگین صفات، از بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه، ژنوتیپ 31914 (رقم داخلی) با 11/97 درصد کمترین و در عینحال مقاوم‌ترین رقم و ژنوتیپ SBSI010 (شاهد حساس- داخلی) با 79/37 درصد بیشترین درصد آلودگی و حساس‌ترین رقم نسبت به بیماری رایزومانیا شناخته شدند. در این مطالعه، ضرایب همبستگی شاخص درصد آلودگی با صفات عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص، درصد قند خالص، عملکرد قند ناخالص، عملکرد قند خالص و ضریب استحصال رابطه منفی و معنی‌دار در سطح احتمال یک درصد داشت در حالیکه با صفت قند ملاس رابطه مثبت و معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد دارا بود. همچنین شاخص شدت آلودگی با صفت عملکرد قند خالص، قند ملاس، پتاسیم و ازت مضره رابطه مثبت و معنی‌داری را در سطح یک درصد نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون گامبهگام، درصد آلودگی ریشه، درصد استحصال قند و درصد قند ناخالص 68/7 درصد از تغییرات عملکرد قند خالص را تبیین کردند، همچنین درصد آلودگی ریشه اثر مستقیم منفی و درصد استحصال قند و درصد قند ناخالص اثر مستقیم مثبت بر تغییرات عملکرد شکر سفید داشتند.
نتیجه‌گیری: در این مطالعه اگرچه ژنوتیپ SBSI030 حداکثر خصوصیات کمی و کیفی را نشان داد اما کمترین درصد آلودگی ریشه برای ژنوتیپ 31914 ثبت شد، پس از آزمون‌های تکمیلی ژنوتیپ 31914 میتواند بهعنوان منبع ژنتیکی مقاوم به رایزومانیا مورد استفاده قرار گیرد، همچنین در این بررسی درصد قند ناخالص بیشترین تأثیر مثبت را بر عملکرد شکر سفید داشت، بنابراین گزینش ژنوتیپ‌ها با درصد قند ناخالص بالا میتواند منجر به دستیابی به ارقامی با عملکرد شکر سفید بالا شود.
مقدمه و هدف: چغندرقند (Beta vulgaris L.) یکی از محصولات مهم ریشه ای و منبع اصلی شکر بوده و بیشترین قابلیت کشت را در مناطق معتدل ایران دارد و یکی از کانون‌های اصلی کشت این محصول در ایران استان آذربایجان غربی بوده که سهم عمده‌ای از تولید را در کشور بهخود اختصاص داده است. یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده رشد و کاهش عملکرد چغندرقند، بیماری رایزومانیا می‌باشد. توجه به این که کاربرد برخی از روش‌های زراعی از جمله تاریخ کاشت، روش آبیاری و تناوب زراعی، روش‌های شیمیایی و روش‌های بیولوژیکی در مبارزه با بیماری چندان سودمند نیستند، لذا استفاده از ارقام مقاوم بهعنوان بهترین و تنها راه مبارزه با این بیماری پیشنهاد شده است. تاکنون مطالعات متعددی در زمینه دستیابی به ارقام مقاوم به بیماری انجام شده است. اولین رقم دیپلوئید منوژرم هیبرید نسبتاً مقاوم بهنام Rizor تهیه شد. با کشت این هیبرید عملکرد چغندرقند در زمین‌های آلوده، به میزان قابلتوجهی افزایش یافت. بررسی تنوع ژنتیکی این گیاه استراتژیک، بهنژادگران را در شناسایی منابع ژنتیکی مقاوم به بیماری رایزومانیا با اهداف بهنژادی از جمله عملکرد و اجزای عملکرد کمک می‌نماید. آگاهی از اختلاف و تنوع بین ژنوتیپ‌های مختلف چغندرقند و چگونگی روابط این تفاوت‌ها با عملکرد بالقوه آنها در بهبود و پیشرفت عملکرد ارقام جدید بسیار حیاتی است. از آنجاییکه در رگرسیون چند متغیره اثرات متقابل در بین متغیرها وجود دارد. ممکن است یک متغیر در کنار برخی از متغیرها معنی‌دار باشد، اما در کنار برخی دیگر از متغیرها معنی‌دار نباشد. بههمین علت لازم است متغیرهای مهمی که تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دارند انتخاب گردند. در این راستا این تحقیق بهمنظور ارزیابی ارقام داخلی و خارجی اصلاح شده چغندرقند تحت شرایط وجود بیماری رایزومانیا در شرایط آب و هوایی شهرستان میاندوآب انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی میاندوآب در موقعیت جغرافیایی 46 درجه و 90 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی و در ارتفاع 1314 متری از سطح دریا به مرحله اجرا در آمد. مواد آزمایشی شامل 12 ژنوتیپ چغندرقند (10 ژنوتیپ داخلی همراه با 1 ژنوتیپ مقاوم خارجی و 1 ژنوتیپ حساس داخلی) بود. در این بررسی ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در معرض آلودگی طبیعی منطقه قرار داده شدند و سپس نسبت به تعیین درصد آلودگی ارقام به بیماری اقدام شده و سطح مقاومت و حساسیت هر ژنوتیپ بر اساس درصد آلودگی مشخص گردید. عملیات آماده‌سازی زمین قبل از اجرای آزمایش شامل شخم، دیسک و تسطیح و کرت‌بندی مزرعه بهطور یکسان صورت گرفت و کود‌های فسفر و پتاس بر اساس نتایج آزمون تجزیهی خاک در زمان آماده‌سازی زمین و کود نیتروژن بهصورت پای بوته و بهصورت استارتر مصرف شد. فاصله بذر بین ردیفها 60 و روی ردیف 15 سانتی‌متر در نظر گرفته شد. اندازه هر کرت شامل 3 خط کاشت بهطول 8 متر بود. عملیات زراعی شامل آبیاری، مبارزه با آفات و بیماری‌ها و کولتیواتور زنی در حد نیاز انجام گرفت. بعد از برداشت محصول صفات عملکرد ریشه، درصد قند خالص بهروش پلاریمتری، درصد قند ناخالص، عملکرد قند خالص، عملکرد قند ناخالص، درصد استحصال و درصد قند ملاس اندازه‌گیری شد.
یافته‌ها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده‌ها، بین ژنوتیپ‌ها از نظر کلیه صفات اختلاف معنی‌داری مشاهده شد. با توجه به نتایج حاصل از مقایسات میانگین صفات، از بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه، ژنوتیپ 31914 (رقم داخلی) با 11/97 درصد کمترین و در عینحال مقاوم‌ترین رقم و ژنوتیپ SBSI010 (شاهد حساس- داخلی) با 79/37 درصد بیشترین درصد آلودگی و حساس‌ترین رقم نسبت به بیماری رایزومانیا شناخته شدند. در این مطالعه، ضرایب همبستگی شاخص درصد آلودگی با صفات عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص، درصد قند خالص، عملکرد قند ناخالص، عملکرد قند خالص و ضریب استحصال رابطه منفی و معنی‌دار در سطح احتمال یک درصد داشت در حالیکه با صفت قند ملاس رابطه مثبت و معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد دارا بود. همچنین شاخص شدت آلودگی با صفت عملکرد قند خالص، قند ملاس، پتاسیم و ازت مضره رابطه مثبت و معنی‌داری را در سطح یک درصد نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون گامبهگام، درصد آلودگی ریشه، درصد استحصال قند و درصد قند ناخالص 68/7 درصد از تغییرات عملکرد قند خالص را تبیین کردند، همچنین درصد آلودگی ریشه اثر مستقیم منفی و درصد استحصال قند و درصد قند ناخالص اثر مستقیم مثبت بر تغییرات عملکرد شکر سفید داشتند.
نتیجه‌گیری: در این مطالعه اگرچه ژنوتیپ SBSI030 حداکثر خصوصیات کمی و کیفی را نشان داد اما کمترین درصد آلودگی ریشه برای ژنوتیپ 31914 ثبت شد، پس از آزمون‌های تکمیلی ژنوتیپ 31914 میتواند بهعنوان منبع ژنتیکی مقاوم به رایزومانیا مورد استفاده قرار گیرد، همچنین در این بررسی درصد قند ناخالص بیشترین تأثیر مثبت را بر عملکرد شکر سفید داشت، بنابراین گزینش ژنوتیپ‌ها با درصد قند ناخالص بالا میتواند منجر به دستیابی به ارقامی با عملکرد شکر سفید بالا شود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اصلاح براي تنش هاي زنده و غيرزنده محيطي
دریافت: 1403/5/6 | پذیرش: 1403/8/8
دریافت: 1403/5/6 | پذیرش: 1403/8/8
فهرست منابع
1. Acquah, G., Adams, N.W., & Kelly, J.O. (1992). Factor analysis of plant variable associated with rchiteture and seed size in day bean. Euphytica, 60, 171- 177. [DOI:10.1007/BF00039395]
2. Ahmadi, M., Hamidi, H., Soltani Idliki, J., Rezaei, J., & Kakuinejad. M. (2022). Correlation between yield and qualitative traits of sugar beet cultivars with Rhizomania disease indices under field infection conditions. Plant Productions, 45(1), 15-28.
3. Alipour, H., Abdi, H., & Bihamta, M.R. (2021). Path Analysis of Wheat Grain Yield with Overcoming Multi-Collinearity of Traits. Journal of Crop Breeding, 13(39), 122-129. doi:10.52547/jcb.13.39.122. [In Persian] [DOI:10.52547/jcb.13.39.122]
4. Biancardi, E., Lewellen, R.T., DeBiaggi, M., Erichsen, A.W., & Stevanato, P. (2002). The origin of rhizomania resistance in sugar beet. Euphytica, 127, 383-397. [DOI:10.1023/A:1020310718166]
5. Darabi, S., Bazarafsha, M., Babaei, B., & Mahmoudi, S.B. (2016). The effect of Rhizomania viral disease (Beet necrotic yellow vein virus) on yield and quality characteristics of sugar beet. Journal of Applied Researches in Medicinal Plants, 6(3), 67-82.
6. Fathi, M.R., Vahedi, S.A., Bazrafshan, M., Shahbazi, H., & Abdollahyan Noghabi, C.E. (2012). Preparation of hybrids of sugar beet rhizomania disease resistance gene and comparison of performance and quality. Seed and Plant Journal, 29(4), 777-789.
7. Ghafari, E., Rajabi, A., Izadi Darbandi, A., Rozbeh, F., & Amiri, R. (2016). Evaluation of New Sugar Beet Monogerm Hybrids for Drought Tolerance. Journal of Crop Breeding, 8(17), 1-16. [DOI:10.18869/acadpub.jcb.8.17.16]
8. Gilmer, D., & Ratti, C. (2017). Consortium IR. ICTV Virus taxonomy profile: benyviridae. Journal of General Virology, 98, 1571-1572. doi: 10.1099/jgv.0.000864 [DOI:10.1099/jgv.0.000864]
9. Hamze, H., Hassani, M., & Mansouri, H. (2021). Screening O-type lines of sugar beet in terms of resistance to rhizoctonia root rot. Journal of Sugar Beet, 37(2), 153-165
10. Hasani, M., Hamze, H., Mansori, H., Fathullah Taleghani, D., Jalilian, A., & Soltani Idliki, J. (2021). Evaluation of Genetic Parameters, Relationships between Traits and Grouping of New Sugar Beet Hybrids in Terms of Quantitative and Qualitative Traits under Rhizomonia Contamination Condition. Journal of Crop Breeding, 13(38), 149-159. [In Persian] [DOI:10.52547/jcb.13.38.149]
11. Izadpanah, K., Hashemi, P., Kamran, R., Pakniat, M., Sahandpor, A., & Masoumi, M. (1996). Rhizomania in Fars. Iranian Journal of Plant Pathology, 32, 200-206. [In Persian]
12. Jafarpour, B., & Mahdikhani, A. (1996). Introduction to Plant Nematology. Ferdowsi University of Mashad Publications, Mashhad, Iran [In Persian]
13. Mahmoudi, S.Y., Ghanbari, M., Amiri, R., Darabi, S., Kakuei nejad, M., Aghaei zadeh, M., & Hasani, M. (2012). Relative levels of Beet necrotic yellow vein virus in susceptible to resistant genotypes of sugar beets during growing season. Journal of Sugar Beet, 28(1), 1-12. [In Persian]
14. Mirzaei, M.R., Taleghani, D., Sadeghzadeh Hemayati, S., Ahmadi, M., Soltani, J., Babaei, B., Azizi, H., Bazarafshan, M., & Saremi Rad, A. (2023). Studying the effect of genotype-environment interaction on the quantitative and qualitative production potential of different sugar beet cultivars (Beta vulgaris L.). Journal of Crop Breeding. 46, 15. [DOI:10.61186/jcb.15.46.38]
15. Mobaser, S., & Shah Moradi, S. (1996). Correlation between protein content of the grain yield and some agronomic and morphological traits using path analysis. Seed and Plant, 12(2), 24-29.
16. Mohammadian, R., Mahmoudi, S. B., Shahbazi, H., Darabi, S., & Pedram, A. (2016). Performance of Sugar Beet Hybrids in Different Levels of Rhizomania Disease Severity. Plant Production, 39(2), 27-42. [In Persian]
17. Nabizadeh, E., & Fotohi, K. (2018). Study of Relationships among Qualitative and Quantitative Traits in Sugar Beet Genotypes Infected with Rhizoctonia. Journal of Crop Breeding, 10(27), 94-103. doi:10.29252/jcb.10.27.94. [In Persian] [DOI:10.29252/jcb.10.27.94]
18. Neshaee Moghaddam, M., Najafi Zarini, H., Ranjbar, Gh. & Pakdin Parizi, A. (2023). Assessment of Drought Tolerance in Soybean Genotypes Using Multivariate Statistical Methods in Greenhouse Conditions. Journal of Crop Breeding, 15(46), 115-132. [DOI:10.61186/jcb.15.46.115]
19. Orazizadeh, M., & Moharramzadeh. M. (2009). Check monogerm commercial sugar beet varieties in different regions of the country, the final report of the Research Institute of Sugar Beet Seed Improvement.
20. Richard-Molard, M.S. (1985). Rhizomania: a world-wide danger to sugar beet. Span, 28, 92-94.
21. Scholten, O. E., De Bock, T. S., Klein-Lankhorst, R. M., & Lange, W. (1999). Inheritance of resistance to beet necrotic yellow vein virus in Beta vulgaris conferred by a second gene for resistance. Theoretical and Applied Genetics, 99, 740-746. [DOI:10.1007/s001220051292]
22. Sharifi, M. (2014). Correlation and path analysis of white sugar yield with some of traits under irrigated regimes in sugar beet (Beta vulgaris L.) genotypes. Journal of Plant Ecophiology, 6(17), 74 -88.
23. Stevan, D., Dragica, R., & Ratko, B. (2006). Variation in the yield of root, sugar and the quality of sugar beet depending on varietyand soil infestation with rhizomania". Proc. Nat. Sci, Matica Srpska Novi Sad, 110, 91-102. [DOI:10.2298/ZMSPN0610091R]
24. Tamada, T., & Baba, T. (1973). Beet necrotic yellow vein virus from rhizomania-affected sugar beet in Japan. Annals of Phytopathological Society of Japan, 39, 325-332. [DOI:10.3186/jjphytopath.39.325]
25. Toudehfallah, M., Arjmand, N., & Mahmoudi, S.B. (2000). Evaluation of infection and rhizomania situation in Iran. Proceedings of the 14th Iranian Plant Protection Congress, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran. [in Persian]
26. Wang, Y., Lin, Y., He, P., Chen, L., Amicarna, L., & Lu, J.D. (1995). Evaluation of foliar resistance to Uncinula necator in Chinese Wild Vitis Species. Vitis, 34, 159-164.
27. Zinali, H., Naser-Abadi, E., Hossein-zadeh, H., Chugan, R., & sabokdast, M. (2004). Factor analysis on hybrid of cultivar grain maize. Iranian Journal of Agricultur Science, 36(4), 895-902. [In Persian]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
