دوره 14، شماره 42 - ( تابستان 1401 )
جلد 14 شماره 42 صفحات 147-138 |
برگشت به فهرست نسخه ها
مرکز تحقیقات کشاورزی آموزش و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
چکیده: (1400 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: تنش آبی بخصوص تنش خشکی آخر فصل رشد، از مهمترین تنش‌های محیطی است که به تولید دانه روغنی کلزا(Brassica napus L.) در ایران خسارت وارد می کند. بسیاری از پژوهشگران بر استفاده از ژنوتیپ‌های پایدار و متحمل به خشکی به عنوان راهکاری برای کاهش عملکرد دانه ناشی از این تنش تاکید دارند.
مواد و روش ها: به‌منظور شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا و پایدار، این طرح با مقایسه عملکرد تعداد 24ژنوتیپ از سه گونه کلزا (Brassica napus)، شلغم روغنی ( B. rapa) و خردل هندی (B. juncea) در دو سال زراعی، در یک مکان و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی در موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام شد. هر ژنوتیپ در یک پلات 6 متر مربعی کشت گردید و آبیاری در مراحل مختلف رشدی شامل زمان کاشت، استقرار بوته، ساقه روی، گلدهی و پرشدن دانه در شرایط نرمال انجام شد و در شرایط تنش خشکی از آبیاری در مرحله پرشدن دانه اجتناب گردید. در زمان رسیدگی کامل، عملکرد دانه دو ردیف وسط اندازه گیری شد. پس از تجزیه واریانس ساده و مرکب داده‌ها، از آماره‌های ضریب رگرسیون، واریانس انحراف از رگرسیون، واریانس پایداری شوکلا و اکووالانس ریک برای ارزیابی میزان پایداری عملکرد دانه استفاده شد. و درنهایت به‌منظور تحلیل بهتر اثرات متقابل ژنوتیپ با محیط از تجزیه مدل GGE-biplot استفاده گردید.
یافته ها: نتایج نشان داد که عملکرد دانه تحت تاثیر فاکتورهای محیطی قرار گرفت. بر اساس کلیه پارامترهای پایداری مورد محاسبه، ژنوتیپ های کلزا شماره 4 ، 6، 8 و 10 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 2725، 2820، 3079 و 2729 کیلوگرم در هکتار انتخاب شد که دارای عملکرد بیشتر از میانگین کل، اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا پایین‌تر، ضریب رگرسیون معادل یک و واریانس انحراف از خط رگرسیون پائین بود. همچنین ژنوتیپ های کلزا شماره 3 و 17 با میانگین عملکرد دانه 2660و 2751 کیلوگرم در هکتار و خردل هندی شماره 23 (BP.18) با میانگین عملکرد 2958 دارای پایداری متوسط خوبی می باشند. از نظر رتبه کلی عملکرد دانه، لاین خردل هندی شماره 23 با میانگین عملکرد 2958 کیلوگرم در هکتار پس از لاین های کلزا شماره 8 و 16 با میانگین عملکرد 3079 و 3071 در جایگاه سوم قرار گرفت.
نتیجه گیری: هر چند که لاین کلزا شماره 8 در این آزمایش از برتری عملکرد و پایداری بالایی برخوردار بود اما این نتایج نشاندهنده پایداری و برتری نسبی عملکرد لاین خردل هندی شماره 23 نیز هست. گونه خردل هندی دارای شاخصه های مثبتی مانند مقاومت به آفات، زودرسی، تحمل به ریزش و مقاومت به خشکی می باشد می توانند در مناطقی از کشور که احتمال وقوع تنش خشکی وجود دارد به بهره برداران معرفی گردد.
مقدمه و هدف: تنش آبی بخصوص تنش خشکی آخر فصل رشد، از مهمترین تنش‌های محیطی است که به تولید دانه روغنی کلزا(Brassica napus L.) در ایران خسارت وارد می کند. بسیاری از پژوهشگران بر استفاده از ژنوتیپ‌های پایدار و متحمل به خشکی به عنوان راهکاری برای کاهش عملکرد دانه ناشی از این تنش تاکید دارند.
مواد و روش ها: به‌منظور شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا و پایدار، این طرح با مقایسه عملکرد تعداد 24ژنوتیپ از سه گونه کلزا (Brassica napus)، شلغم روغنی ( B. rapa) و خردل هندی (B. juncea) در دو سال زراعی، در یک مکان و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی در موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام شد. هر ژنوتیپ در یک پلات 6 متر مربعی کشت گردید و آبیاری در مراحل مختلف رشدی شامل زمان کاشت، استقرار بوته، ساقه روی، گلدهی و پرشدن دانه در شرایط نرمال انجام شد و در شرایط تنش خشکی از آبیاری در مرحله پرشدن دانه اجتناب گردید. در زمان رسیدگی کامل، عملکرد دانه دو ردیف وسط اندازه گیری شد. پس از تجزیه واریانس ساده و مرکب داده‌ها، از آماره‌های ضریب رگرسیون، واریانس انحراف از رگرسیون، واریانس پایداری شوکلا و اکووالانس ریک برای ارزیابی میزان پایداری عملکرد دانه استفاده شد. و درنهایت به‌منظور تحلیل بهتر اثرات متقابل ژنوتیپ با محیط از تجزیه مدل GGE-biplot استفاده گردید.
یافته ها: نتایج نشان داد که عملکرد دانه تحت تاثیر فاکتورهای محیطی قرار گرفت. بر اساس کلیه پارامترهای پایداری مورد محاسبه، ژنوتیپ های کلزا شماره 4 ، 6، 8 و 10 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 2725، 2820، 3079 و 2729 کیلوگرم در هکتار انتخاب شد که دارای عملکرد بیشتر از میانگین کل، اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا پایین‌تر، ضریب رگرسیون معادل یک و واریانس انحراف از خط رگرسیون پائین بود. همچنین ژنوتیپ های کلزا شماره 3 و 17 با میانگین عملکرد دانه 2660و 2751 کیلوگرم در هکتار و خردل هندی شماره 23 (BP.18) با میانگین عملکرد 2958 دارای پایداری متوسط خوبی می باشند. از نظر رتبه کلی عملکرد دانه، لاین خردل هندی شماره 23 با میانگین عملکرد 2958 کیلوگرم در هکتار پس از لاین های کلزا شماره 8 و 16 با میانگین عملکرد 3079 و 3071 در جایگاه سوم قرار گرفت.
نتیجه گیری: هر چند که لاین کلزا شماره 8 در این آزمایش از برتری عملکرد و پایداری بالایی برخوردار بود اما این نتایج نشاندهنده پایداری و برتری نسبی عملکرد لاین خردل هندی شماره 23 نیز هست. گونه خردل هندی دارای شاخصه های مثبتی مانند مقاومت به آفات، زودرسی، تحمل به ریزش و مقاومت به خشکی می باشد می توانند در مناطقی از کشور که احتمال وقوع تنش خشکی وجود دارد به بهره برداران معرفی گردد.
واژه‌های کلیدی: اثر متقابل ژنوتیپ- محیط، پارامترهای پایداری، تنش رطوبتی، خردل هندی، شلغم روغنی، کلزا
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اصلاح براي تنش هاي زنده و غيرزنده محيطي
دریافت: 1400/5/26 | ویرایش نهایی: 1401/5/15 | پذیرش: 1400/8/11 | انتشار: 1401/5/21
دریافت: 1400/5/26 | ویرایش نهایی: 1401/5/15 | پذیرش: 1400/8/11 | انتشار: 1401/5/21
فهرست منابع
1. Abate, M. 2015. Genotype x Environment analysis for seed yield and its components in sesame (Sesamum indicum L.) evaluated across diverse agro-ecologies of the Awash valleys in Ethiopia. Journal of Advanced Studies in Agricultural, Biological and Environmental Science, 2(4): 1-14. [DOI:10.9734/AJEA/2015/18482]
2. Adugna, W. and M.T. Labuschagne. 2002. Genotype-environment interactions and phenotypic stability analysis of linseed in Ethiopia. Plant Breeding, 121: 66-71. [DOI:10.1046/j.1439-0523.2002.00670.x]
3. Alberts, M. 2004. A Comparison of Statistical Methods to Describe Genotype X Environment Interaction and Yield Stability in multiplication maize trials. Ph.D. Thesis, Department of Plant Sciences (Plant Breeding), Faculty of Natural and Agricultural Sciences of the University of the Free State, Bloemfontein, South Africa. 7-35 pp.
4. Alwala, S., T. Kwolek, M. McPherson, J. Pellow and D. Meyer. 2010. A comprehensive comparison between Eberhart and Russell joint regression and GGE biplot analyses to identify stable and high yielding maize hybrids. Field Crops Research, 119: 225-230. [DOI:10.1016/j.fcr.2010.07.010]
5. Arshad, M., A. Bakhsh, A.M. Haggani and M. Bashier. 2003. Genotype x Environment Interaction for grain yield in chick pea (Cicer arietinum L.). Pakistan Journal of Botany, 35(22):181-186.
6. Azizi, M., A. Soltani and S. Khavari. 2006. Oilseed rape; physiology, cultivation and breeding. Jahad Daneshgahi of Mashhad, 230 p. (Translated in Persian)
7. Boshim, K., K. Churl-Whan, K. Dong-Hee and P. Jang-Whan. 2003. Interpretation of genotype x environment interaction effects on yield in sesame (Sesamum indicumL.). In; J. Fernandez Martinez (ed.), Sesame and Safflower Newsletter. No. 18. Institute of Sustainable Agriculture (ISA), Spain. pp. 20-24.
8. Dehghanpour, Z. 2006. Study of yield and stability in early maturing hybrids of maize (Zea mays L.). Seed and Plant Improvement Journal, 22(1): 45-53.
9. Eberhart, S.A. and W.A. Russell. 1966. Stability parameters for comparing varieties. Crop Science. 6: 36-40. [DOI:10.2135/cropsci1966.0011183X000600010011x]
10. Food and Agriculture Organization. 2021. Available at: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL.
11. Farshadfar, E. 1998. Application of biometrical genetics in plant breeding. Second edition. Razi University Publications. Kermanshah, Iran, 404 pp (In Persian).
12. Farshadfar, E., Z. Vaisi and A. Yaghotipoor. 2011. Non parametric estimation of phenotypic stability in wheat-barley disomic addition lines. Annals of Biological Research, 2: 586-598.
13. Finlay, K.W. and G.N. Wilkinson. 1963. The analysis of adaptation in a plant breeding program. Australian Journal of Agricultural Research, 14: 742-754. [DOI:10.1071/AR9630742]
14. Gauch, H.G. 1992. Statistical analysis of regional yield trials: AMMI analysis of factorial designs. [Online] Amsterdam, Netherland, Elsevier Science Publishers. Available at Website, http://www.cabdirect.org/.
15. Ghafoor, A., I.A. Arshad and F. Muhammad. 2005. Stability and adaptability analysis in sunflower from eight locations in Pakistan. Journal of Applied Science, 5(1): 118-121. [DOI:10.3923/jas.2005.118.121]
16. Ghodrati, Gh., D. Roodi and N. Kazarani. 2011. Comparison of yield in canola spring lines under normal and water stress conditions. Final report, available at Library of Agricultural Research, Education and Extension Organization. Record no. 90/293. 45 p. (In Persian with English summary).
17. Golmirzaie, A.M., J.W. Schmidt and A.F. Dreier. 1990. Components of variance and stability parameters in studies of cultivator's x environment interactions in winter wheat. Cereal Research Communication, 18: 249-256.
18. Hassani, M., H. Hamzeh and H. Mansour. 2021. Evaluation of adaptability and stability of root yield and white sugar yield (Beta vulgaris L.) in sugar beet genotypes using multivariate AMMI and GGE biplot method. Journal of Crop Breeding, 13(37): 222-235 (In Persian).
19. Hendawey, M.H. and H.I.A. Farag. 2010. Comparative studies between some sesame cultivars grown under different edaphic and climatic conditions. El-Matarya, Cairo, Egypt.
20. Ilker, E., F.A. Tonk, O. Caylak, M. Tosun and I. Ozmen. 2009.Assessment of genotype x environment interactions for grain yield in maize hybrids using AMMI and GG-biplot analyses. Turkish Journal of Field Crops, 14: 123-135.
21. John, A., N. Subbaraman and S. Jebbaraj. 2001. Genotype by environment interaction in sesame (SesamumindicumL.). In; J. Fernandez Martinez (ed.), Sesame and Safflower Newsletter. Institute of Sustainable Agriculture (ISA), Spain, 16: 13-15.
22. Kassa, T.G. 2002. Genetic diversity analysis and genotype x environment interaction in Ethiopian mustard (Brassica carinata A. Braun). Ph. D. Thesis. Alemaya University, Alemaya, Ethiopia. 168 pp.
23. Kumaresan, D., and N. Nadarajan. 2010. Genotype x environment interactions for seed yield and its components in sesame (Sesamum indicum L.). Electronic Journal of Plant Breeding, 1(4): 1126-1132.
24. Mirza, M.Y., M.A. Khan, M. Amjad and M.S. Nawaz. 2013. Stability analysis for economic traits in sesame (Sesamum indicum L.). Pakistan Journal of Agricultural Research, 26(3).
25. Moradi, S., J. Saba, A. Tavakoli and K. Afsahi. 2021. Screen of native lentil lines yield under dryland conditions using GGE biplot method. Journal of Crop Breeding, 13(37): 119-131 (In Persian).
26. Muluken, B. 2007. Genotype by environment interaction and stability analysis for yield and quality traits of malting barley (Hordeum vulgare L.) in North Western Ethiopia. MSc Thesis Presented to the School of Graduate Studies of Haremaya University. 57 pp.
27. Nigussie, K. 2012. Genotype x environment interaction of released common bean (Phaseolus vulgaris L.) varieties, in Eastern Amhara region. M.Sc. Thesis Presented to the School of Graduate Studies of Haremaya University, 35-40 pp.
28. Perkins, J.M. and J.L. Jinks. 1968. Environmental and genotype-environmental components of variability. 3. Multiple lines and crosses. Heredity. [Online] 23(3): 339-356. Available from: doi:10.1038/hdy.1969.11. [DOI:10.1038/hdy.1969.11]
29. Roodi, D. 2013. Yield comparison of promising canola lines under drought stress condition. Final report, available at Library of Agricultural Research, Education and Extension Organization, Record no. 44431. 35 pp (In Persian with English summary).
30. Shukla, G.K. 1972. Some statistical aspects of partitioning genotype-environmental components of variability. Heredity, 29: 237-245. [DOI:10.1038/hdy.1972.87]
31. Weikai, Y. 1999. A study on the methodology of cultivar evaluation based on yield trial data. Available at Website http://www.collectionscanada.gc.ca/obj/s4/f2/dsk1/tape2/PQDD_0018 /NQ47416.pdf.
32. Wricke, G. 1962. Uber einemethodezurrefassung der okologischenstreubretite in feldversuchen. Flazenzuecht, 47: 92-96.
33. Yan, W., M.S. Kang, B. Ma, S. Woods and P.L. Cornelius. 2007. GGE biplot vs. AMMI analysis of genotype-by-environment data. Crop Science, 47: 643-655. [DOI:10.2135/cropsci2006.06.0374]
34. Yan, W. and M.S. Kang. 2003. GGE biplot Analysis: A graphical tool for breeders, geneticists, and agronomists CRC Press, Boca Raton, FL. [DOI:10.1201/9781420040371]
35. Yan, W. 2002. Singular-value partitioning in biplot analysis of multi-environment trial data. Agronomy Journal, 94: 990-996. [DOI:10.2134/agronj2002.9900]
36. Yan, W. 2001. GGE biplot, a Windows application for graphical analysis of multi-environment trial data and other types of two-way data. Agronomy Journal, 93: 1111-1118. [DOI:10.2134/agronj2001.9351111x]
37. Yan, W., L.A. Hunt, O. Sheng and Z. Szlanics. 2000. Cultivar evaluation and mega-environment investigation based on the GGE biplot. Crop Science. [Online] 40(3): 597-605. Available from: doi:10.2135/cropsci2000.403597x. [DOI:10.2135/cropsci2000.403597x]
38. Yang, R.C. and R.J. Baker. 1991. Genotype-environment interactions in two wheat crosses. Crop Science, 31: 83-87. [DOI:10.2135/cropsci1991.0011183X003100010021x]
39. Zenebe, M. and M. Hussien. 2009. Study on genotype x environment interaction of oil content in sesame (Sesamum indicum L.). Middle East Journal of Scientific Research, 4(2):100-104.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |