AU - Sadeghzadeh, Behzad AU - Ghodsizad, Leila AU - Sadeghzadeh, Nooshin AU - Sepehr, Ibrahim AU - Feizi, Mehdi TI - Cereal Breeding For Zinc Deficiency and Its Importance to Alleviate Drought Stress PT - JOURNAL ARTICLE TA - jcb JN - jcb VO - 13 VI - 37 IP - 37 4099 - http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-903-fa.html 4100 - http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-903-fa.pdf SO - jcb 37 AB  - در دیم­زارها، تنش‌ خشکی می‌تواند جذب روی توسط غلات را به­طرق مختلف از جمله با کاهش رشد و توسعه ریشه، کاهش میزان تحرک و جابجایی روی در خاک تحت­تاثیر قرار داده و کاهش دهد. از طرف دیگر، تحمل به تنش‌های محیطی نظیر خشکی معمولاً با نیاز بالا به عنصر روی برای تنظیم و حفظ بیان ژن‌های دخیل در محافظت از سلول‌‌ها در برابر اثرات مضر تنش همراه است. علاوه بر این، تحت شرایط کمبود روی، گیاهان قادر به کاهش تولید رادیکال‌های آزاد حاصل از خشکی و نیز غیر­سمی کردن اکسیژن فعال نیستند. از اینرو، تأثیر توأم کمبود روی و تنش‌ خشکی در دیم­زارها موجب کاهش عملکرد دانه غلات و نیز کیفیت تغذیه‌ای گشته و در نتیجه موجب سوء تغذیه در میلیاردها انسان در جهان می‌گردد. گرچه کاربرد کود روی می‌تواند به حل این مشکل کمک نماید، ولی به ­دلیل مشکلاتی نظیر خشکی سطح خاک در دیم­زارها، تثبیت قسمت اعظم کود در خاک‌های رسی و عدم دسترسی زارعین به کود روی، جهت نیل به یک راه­حل اساسی و پایدار برای تصحیح کمبود روی در دیم­زارها، استفاده از ژنوتیپ‌های کارا در جذب و استفاده از روی می‌تواند تکمیل کننده کاربرد کود روی در نظر گرفته شود. از اینرو استفاده از روش‌های به‌نژادی در زمینه معرفی ارقامی با کارایی بالا در جذب و کارایی روی تحت شرایط دیم جهت تهیه و نیز بهبود وضعیت غذایی بخش مهمی از 8 میلیارد انسان در سال 2025 بیش از پیش اهمیت می­ یابد. کمبود عنصر روی در خاک گسترده‌ترین کمبود عناصر ریزمغذی در گیاهان زراعی است و تقریباً 50 درصد خاک‌های تحت زراعت غلات با کمبود عنصر روی قابل دسترس گیاه مواجه هستند. مشکل کمبود روی در شرایط دیم به­دلیل نبود رطوبت کافی در اطراف ریشه تشدید می‌گردد. کمبود روی باعث کاهش عملکرد و کیفیت تغذیه‌ای غلات از جمله گندم شده و باعث سوء تغذیه بیش از یک میلیارد انسان مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران شده است. مرور منابع نشان می‌دهد که راه­حل اساسی و پایدار برای افزایش میزان روی در دانه استفاده از سیستم‌های کشاورزی از حمله اصلاح نباتات می‌باشد. صفات مؤثر در افزایش جذب روی، در ژنوم گندم موجود بوده و می‌تواند در اصلاح ارقامی با غلظت بالای روی و آهن بدون کاهش پروتئین و عملکرد مورد استفاده قرار گیرند. ضمناً این صفات در محیط‌های مختلف از پایداری مطلوبی نیز برخوردار هستند. البته لازم به ذکر است فاکتورهای منفی در خاک از قبیل pH بالا و مواد ارگانیک کم می‌توانند میزان روی قابل دسترس برای گیاه را کاهش داده و توانایی ارقام اصلاح­ شده را در جذب و تجمع روی در بذر به ­شدت تحت ­تاثیر قرار دهند. تنوع ژنتیکی برای کارائی روی در غلات مشاهده شده، که این تنوع می‌تواند در برنامه‌‌های اصلاح غلات برای معرفی ارقامی با کارائی بهتر در جذب و تجمع روی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. سازوکارهای مختلفی نظیر افزایش جذب روی از خاک، افزایش دسترسی عنصر در ناحیه ریزوسفر ریشه در نتیجه آزادسازی ترشحات ریشه‌ای، کارایی بهتر در استفاده از روی در داخل گیاه می‌توانند باعث افزایش کارائی روی در گیاهان زراعی گردد. در گندم و جو توانائی جذب روی از طریق ریشه یکی از مکانیسم‌های مهم در کارائی روی می‌باشد. تنش خشکی و کمبود روی از عوامل عمده محدود کننده تولید محصول در دیمزارهای ایران می‌باشد، ولی متأسفانه اصلاح برای کمبود روی و مطالعه برهم­کنش بین تنش خشکی و کمبود روی به­صورت وسیعی در دیم­زارها انجام نگرفته است. وضعیت تغذیه روی در گیاه ممکن است حساسیت گیاه به کمبود آب را به­طرق مختلف تحت­ تأثیر قرار دهد. گیاهان در معرض تنش روی، کارایی کمتری در استفاده از آب داشته و توانایی آنها در تنظیم فشار اسمزی جهت مقابله با تنش رطوبتی کمتر از گیاهانی است که به ­میزان کافی روی دسترسی دارند. به ­علاوه، تنش خشکی گیاهان را با القای تولید اکسیژن فعال می­ کشد. میزان کافی از روی در غیر­سمی کردن اکسیژن فعال و نیز کاهش تولید رادیکال­های آزاد مؤثر است. از این رو، کمبود روی احتمال کاهش عملکرد در نتیجه خشکی را تشدید می­ کند. از طرف دیگر، منابع موجود نشان می­ دهند کاربرد کودهای روی می­ تواند دسترسی گیاه به روی را افزایش داده و موجب افزایش تحمل به خشکی گردد. CP - IRAN IN - Rainfed Agricultural Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Maragheh, Iran LG - eng PB - jcb PG - 22 PT - Research YR - 2021