زهره حاجی برات، عباس سعیدی، احمد موسی پور گرجی، محمدرضا غفاری، مهرشاد زین العابدینی،
دوره ۱۲، شماره ۳۵ - ( ۷-۱۳۹۹ )
چکیده
سیب زمینی به عنوان یک محصول استراتژیک در تامین امنیت غذایی کشور شناخته شده و چهارمین محصول پرمصرف غذایی مردم ایران است. این گیاه به دلیل دارا بودن سیستم ریشه ایی کم عمق، حساس به تنش خشکی است. ارزیابی تحمل به خشکی ۲۰ ژنوتیپ سیب زمینی در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر واقع در کرج در سال ۱۳۹۷ انجام شد. آزمایش به صورت کرت های نواری بر پایه طرح بلوک کاملاً تصادفی با سه تکرار و تحت دو تیمار (تنش کم آبیاری و شاهد) انجام شد. نتایج نشان داد که اثر ساده تیمار ژنوتیپ بر تمامی صفات مورد مطالعه شامل عملکرد کل، عملکرد خوراکی ( اندازه غده بزرگتر از ۵۵ میلی متر)، عملکرد بذری (اندازه غده بین ۳۵-۵۵ میلی متر)، عملکرد قابل فروش (مجموع عملکرد خوراکی و بذری) و عملکرد غیرقابل فروش (اندازه غده کوچکتر از ۳۵ میلی متر) در سطح احتمال %۱ معنی دار بودند. در این آزمایش، ۱۱ شاخص تحمل به تنش شامل شاخص تحمل به خشکی (STI)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین شاخص عملکرد (MP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص پاسخ به خشکی (DRI)، شاخص تحمل نسبی (RDI)، شاخص تحمل به تنش غیر زیستی (ATI) و درصد شاخص حساسیت به تنش (SSPI) محاسبه شد. همچنین عملکرد غده تحت تنش (Ys) و شرایط نرمال (Yp) برآورد گردید. نتایج حاصل از تجزیه مولفه اصلی و تجزیه خوشه ایی نشان داد که ژنوتیپ های متحمل و حساس در تنش خشکی با الگوی مشابهی در یک گروه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که همبستگی بالا و معنی داری بین MP، Yp و Ys وجود دارد. در بین ژنوتیپ ها و ارقام مورد بررسی ژنوتیپ های ۹۰۲۰۲۷ و ۱-۸۷۰۳ بالاترین میزان MPو GMP را داشتند که نشاندهنده تحمل بالای ژنوتیپ ها در پاسخ به تنش کم آبیاری بوده است.
ایرج مروتی، علاالدین کردناییج، حمیدرضا بابایی،
دوره ۱۳، شماره ۳۷ - ( ۲-۱۴۰۰ )
چکیده
۴۰ لاین برگزیده سویا (Glycine max L. Merr) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط آبیاری نرمال و تنش در دو مکان مجزا، در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال زراعی ۹۵-۱۳۹۴ مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس عملکرد در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش (Ys)، شاخص های کمی تحمل به تنشخشکی، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی (GMP)، تحمل تنش (STI)، حساسیت به تنش (SSI)، حساس خشک (SDI)، درصد حساسیت به تنش (SSPI)، میانگین هارمونیک (HARM)، پایداری عملکرد (YSI)، خشکی نسبی (RDI)، محاسبه شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بیانگر اختلاف معنیدار ژنوتیپ ها از نظر عملکرد در شرایط نرمال و تنش کمآبی بود. نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد درشرایط آبی و دیم بهترتیب متعلق به ژنوتیپهای ۱۹و ۳۴ بوده است. کمترین مقادیر، شاخص تحمل، حساسیت به تنش، درصد حساسیت به تنش، حساس خشکی، بهترتیب متعلق به ارقام شماره ۷،۱۰،۷،۱۰ بوده و بیشترین مقادیر شاخص میانگین هندسی، تحمل تنش، پایداری عملکرد، خشکی نسبی، میانگین هارمونیک، بهترتیب متعلق به ارقام شماره ۱،۷،۷،۱،۱ بوده است. تحلیل همبستگی عملکرد و شاخصهای تحمل خشکی در محیط تنش و بدونتنش نشان داد، شاخص STI وGMP مناسبترین شاخصها برای گزینش ژنوتیپهای برتر هستند. همچنین تجزیه به عاملها نشان داد که دو عامل اول ۹۸درصد (عامل اول ۵۸/۹ درصد و عامل دوم ۳۹/۳ درصد) از تغییرات مورد بررسی را در شرایط تنش و بدونتنش توجیه میکند. براساس تجزیه بایپلات بر مبنای مولفههای اصلی اول و دوم، ژنوتیپهای ۱ و ۳۴ در ناحیه با پتانسیل تولید بالا و حساسیت کم به تنش قرار دارند و تجزیه بایپلات نیز گزینش ژنوتیپ متحمل به تنش را براساس شاخص GMP.STI توجیه می نماید.
