۹ نتیجه برای تجزیه عاملی
پیمان بهروز، سعید اهری زاد، سید ابوالقاسم محمدی، فرید نورمند موید، پیام حاذق جعفری،
دوره ۲، شماره ۶ - ( ۲-۱۳۸۹ )
چکیده
به منظور بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپ های اسپرس از نظر صفات موثر بر عملکرد بذر، ۳۶ اکوتیپ، شامل اکوتیپ های داخلی و خارجی در سال زراعی ۱۳۸۷ در قالب طرح لاتیس ۶´۶ در دو تکرار در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی واقع در بیست و پنج کیلومتری تبریز موردارزیابی قرار گرفتند اکوتیپ ها از نظر تعدادی از صفات بود. بیشترین مقدار ضریب تغییرات برای شاخص برداشت و کمترین مقدار آن برای تعداد روز تا پایان دوره گلدهی محاسبه شد. ۶۴ درصد از تغییرات موجود در عملکرد بذر به وسیله رابطه خطی ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک و وزن هزار دانه تبیین شد. در خوشه بندی اکوتیپ ها براساس روش Ward و با داده های استاندارد شده، ۳۶ اکوتیپ اسپرس برای کلیه صفات در سه گروه قرار گرفتند. در گروه بندی اکوتیپ ها از نظر عملکرد بذر و صفات مرتبط در تجزیه رگرسیون چندگانه، گروه اکوتیپ های، (MIX) ۲۰۲۹۱ ۲۹۷۹، (MIX) ۳۲۵ (MIX) و (MIX) ۱۱۷۴ و هشترود (محلی) میانگین بالاتری برای این صفات داشت. در تجزیه به عامل ها براساس مقادیر ویژه بزرگتر از یک، شش عامل معرفی شدند که در کل ۳۷۴/۸۲ درصد از تغییرات کل را تبیین نمودند.
دکتر فرهاد صادقی، دکتر مهدی رحیمی،
دوره ۸، شماره ۲۰ - ( ۱۲-۱۳۹۵ )
چکیده
به منظور به دست آوردن لاینهای خالص ذرت جهت کشت مستقیم و یا شرکت در دورگگیری لازم است خالصسازی صورت گیرد. این آزمایش با بکارگیری روش اصلاحی سلکسیون انفرادی انجام گردید و تعداد ۱۹۸ لاین S۶ ذرت در سال ۱۳۸۶ مورد ارزیابی قرار گرفتند و ۱۴ صفت زراعی بر روی آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آمار توصیفی تنوع قابل توجهی در میان ژنوتیپها نشان داد. در میان صفات مختلف بیشترین میزان تنوع فنوتیپی مربوط به صفات مقاومت به خوابیدگی، مقاومت به بیماری و عملکرد دانه به ترتیب با مقدار ۶۱/۴۱، ۳/۲۱ و ۸۸/۲۰ درصد بود. تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس وارد، لاینها را در سه گروه قرار داد و درصد صحت گروهبندی با تجزیه تابع تشخیص ۴/۹۴ درصد بود. گروه اول شامل ۲۳ لاین، گروه دوم شامل ۱۱۰ لاین و گروه سوم شامل ۶۵ لاین بود. میانگین صفات لاینهای گروههای اول و دوم بیشتر از میانگین کل لاینها بود و لاینهای این دو گروه انتخاب و به نسل بعد برده شدند تا از طریق روش تجزیه لاین×تستر، قابلیت ترکیبپذیری آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. همچینین لاینهای این دو گروه به علت داشتن مقادیر بالای عملکرد و سایر صفات میتوانند در برنامههای دورگگیری مورد استفاده قرار گیرند.
مهناز قائدرحمتی، محسن مردی، محمدرضا نقوی، اسلام مجیدی هروان، بابک ناخدا، امین آزادی، قاسم محمدی نژاد،
دوره ۹، شماره ۲۱ - ( ۳-۱۳۹۶ )
چکیده
شوری یکی از تنش‌های غیرزیستی مهم بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک است که رشد گیاه را تحت تأثیر قرار می دهد و از این طریق عملکرد دانه را کاهش می‌دهد. هدف از این پژوهش، شناسایی صفات زراعی مرتبط با تغییرات عملکرد دانه گندم تحت شرایط نرمال و تنش شوری بود. به همین منظور، ۲۷۲ لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی روشن × سبلان در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار و در دو شرایط نرمال و تنش شوری در مزرعه تحقیقاتی یزد در طی سال‌های زراعی ۹۱-۱۳۹۰ کشت گردیدند. در هنگام برداشت عملکرد دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، ارتفاع گیاه ارزیابی شدند. به منظور مطالعه روابط بین عملکرد دانه گندم و سایر صفات زراعی تحت هر دو شرایط نرمال و تنش شوری، از پنج روش آماری شامل همسبتگی ساده، رگرسیون خطی چند گانه، رگرسیون گام به گام، تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه عاملی استفاده شد. نتایج حاصل از همبستگی، رگرسیون گام به گام، تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه عاملی نشان داد که عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت مهمترین متغیر‌های تأثیر گذار بر عملکرد دانه تحت هر دو شرایط نرمال و تنش شوری بودند. بنابراین می‌توان با افزایش عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت عملکرد دانه را تحت هر دو شرایط نرمال و تنش شوری افزایش دادند.
راویه حیدری، نادعلی باقری، نادعلی بابائیان جلودار، حمید نجفی زرینی،
دوره ۱۱، شماره ۳۱ - ( ۹-۱۳۹۸ )
چکیده
در تحقیق حاضر به منظور بررسی صفات مهم تغذیه ای مثل فعالیت آنتی اکسیدانی، محتوای فنل، کارتنوئید، کربوهیدرات محلول و نامحلول و میزان آهن و روی، ۳۵ ژنوتیپ مختلف برنج از ژنوتیپ های بومی و خارجی انتخاب و در قالب طرح کاملا تصادفی در ۳ تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه خوشهای، ژنوتیپ های مورد مطالعه را در سه گروه قرار داد که صحت گروه بندی ژنوتیپ ها با تجزیه تابع تشخیص ۳/۹۴ درصد بدست آمد. در این گروهبندی با توجه به میانگین هر گروه و درصد انحراف از میانگین کل، گروه های مطلوب و نامطلوب شناسایی و کمترین شباهت بین گروههای دو و سه مشاهده شد که نشان از اختلاف بین این دو گروه داشت، که گروه سوم با ژنوتیپ های فجر، غریب، اوندا و IR۶۴۷۲۴-۶۷-۲-۱-۲-۲R مطلوب ترین و گروه دوم با ژنوتیپ هایی مثل آمل ۲، دانش، صدری، موسی طارم و سپیدرود، نامطلوب از نظر ارزش تغذیه ای در این تحقیق شناخته شدند. لذا می توان پیشنهاد نمود که بتوان برای انتخاب والدین در برنامه های اصلاحی و دورگ گیری از این دو گروه استفاده نمود. نتایج تجزیه عاملی به روش مولفه های اصلی، چهار عامل اصلی و مستقل که ۶۰۵/۷۶ درصد واریانس را توجیه می کردند، را مشخص نمود. عامل اول با دارابودن ۵۴۲/۲۷ درصد از واریانس کل به عامل کربوهیدرات و روی و عامل دوم، سوم و چهارم هم با اختصاص ۱۶۹/۱۸، ۱۴۸/۱۶ و ۷۴۵/۱۴ درصد به ترتیب به عنوان عامل فنلی، عامل فعالیت آنتی اکسیدانی و عامل آهن نام گذاری شدند.
محمدحسین فتوکیان، ناهید فیضی کلاسی،
دوره ۱۲، شماره ۳۴ - ( ۴-۱۳۹۹ )
چکیده
خرفه یکی از مهمترین گیاهان دارویی مورد استفاده در جهان است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در لاین های نسل دوم (M۲)، آزمایشی در قالب طرح آشیانه ای با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد در سال ۱۳۹۷ اجرا شد. تیمار آزمایشی شامل لاین های نسل دوم بودند که با دی متیل سولفات در غلظت های صفر، ۰۸/۰، ۱/۰، ۱۲ /۰، ۱۴/۰ درصد تیمار گردیدند. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، قطر ساقه، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، نسب وزن خشک به وزن تر ساقه، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، نسبت وزن خشک به وزن تر برگ، وزن تر بوته، وزن خشک بوته، نسبت وزن خشک به وزن تر بوته، طول برگ، عرض برگ، شکل برگ، تعداد کپسول در بوته ، محتوای کلروفیل، سطح برگ و هکتولیتر. در تجزیه واریانس چندگانه گرچه تفاوت بین غلظت های مختلف DMS در سطح احتمال ۱٪ معنی دار بود ولی در تجزیه واریانس ساده این تفاوت فقط برای صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، قطر ساقه، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، وزن تر برگ، طول برگ و عرض برگ معنی دار گردید. در نتایج مقایسه میانگین حداکثر قطر ساقه، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، تعداد کپسول در بوته، نسبت وزن خشک به وزن تر برگ، وزن تر بوته و شکل برگ در غلظت ۱/۰٪ بدست آمد. از ۱۹۰ ضریب همبستگی ناقص، ۲۸ ضریب معنی دار بودند (۱۵٪) در حالی که این مقدار در همبستگی پیرسون ۵۸٪ بود. در تجزیه عاملی ۱۹ متغیر مورد مطالعه به ۶ عامل کاهش یافت که این ۶ عامل ۸۶/۷۱ درصد از تغییرات داده‌ها را توجیه نمودند. در تجزیه علیت با تکرار داده، اثر مستقیم وزن تر ساقه بر وزن تر بوته بیشتر از اثر غیرمستقیم بود درحالی‌که این روند بر روی وزن تر برگ معکوس بود. در استفاده از میانگین تکرارها، بیشترین اثر غیرمستقیم را وزن تر برگ و نسبت وزن خشک به وزن تر برگ از طریق وزن تر ساقه بر وزن تر بوته داشتند.
سعدا.. منصوری، مسعود سلطانی نجف آبادی،
دوره ۱۳، شماره ۳۷ - ( ۲-۱۴۰۰ )
چکیده
شناسایی مقایسهای روابط بین عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان در شرایط تنش و نرمال، اصلاحگران را در تدوین استراتژی یاری می‌رساند. کنجد گیاهی روغنی با محتوی روغن بالا و کیفیت مناسب می‌باشد. در این بررسی تاثیر کم آبی بر مولفه‌های عملکردی ۱۵ ژنوتیپ چند شاخه کنجد از کلکسیون بخش تحقیقات دانه‌های روغنی مورد بررسی قرار گرفت. رگرسیون عملکرد دانه بر اساس صفات مختلف فنولوژیک و اجزای عملکرد گویای اثر معنی دار مثبت طول شاخه فرعی زاینده و تعداد دانه در کپسول در شرایط نرمال و فقط طول شاخه فرعی زاینده در شرایط کم آبی بود. تجزیه عاملی مقایسه ای بین شرایط نرمال و شرایط کم آبی حاکی از تغییر اولویت‌بندی گیاه کنجد از جهت تخصیص مواد فتوسنتزی به اندام‌ها و مخازن مختلف در شرایط تنش بود. با این حال، رجحان اول گیاه در هر دو شرایط نرمال و کمبود آب اختصاص مواد فتوسنتزی به شاخه‌های فرعی بود. در شرایط کم آبی، گیاه اصلی‌ترین و قوی‌ترین سیستم کنترل مرکزی خود را بر تعداد شاخه فرعی بیشتر معطوف نمود، اما با بهره‌گیری از دو سیستم کنترل دیگر که اثرات به مراتب کمتری داشتند، بر افزایش وزن دانه به عنوان شاخصی از بقا و تمدید نسل آتی متمرکز گردید. تمرکز بر ارتباطات رفتاری و بیولوژیک گیاهان و روابط بین اجزای آنها از یک سو و تغییر نگرش از دیدگاه بیومتریک به دیدگاه -بیومتریک -فیزیولوژیک، کارآیی اصلاح برای شرایط نامساعد نظر تنش‌ها را افزایش می‌دهد.
فاطمه محمدی آذر، امید سفالیان، علی اصغری، اصغر عبادی، رحمت اله کریمی زاده،
دوره ۱۳، شماره ۳۹ - ( ۷-۱۴۰۰ )
چکیده
بهمنظور ارزیابی لاینهای گندم دوروم از نظر تحمل به تنش یخزدگی، ۴۵ لاین امیدبخش گندم دوروم حاصل از تلاقی های بین والدین مختلف با استفاده از شاخصهای تحمل به تنش مورد ارزیابی قرار گرفتند. این آزمایش متشکل از آزمون گلخانه ای و آزمایشگاهی در دانشکده اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی ۹۸-۹۷ به اجرا درآمد. در این آزمایش لاین های گندم در مرحله گیاهچه مورد بررسی قرار گرفتند. لاین های گندم دوروم در قالب طرح فاکتوریل بر مبنای بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شدند. گیاهان تا مرحله ۳ تا ۵ برگی در شرایط گلخانه نگهداری شدند. سپس به منظور ایجاد خوسرمایی، گلدانها به اتاقک سرما با دمای ۴ درجه برده شدند تا برای اعمال تنش آماده شوند. براساس عملکرد بیولوژیک، شاخص های تحمل (TOL)، حساسیت به تنش (SI)، میانگین تولید (MP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک تولید (HARM)، شاخص کاهش عملکرد (Yr) و شاخص تحمل ریشه و اندام هوایی (TI) محاسبه شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که لاینهای مورد بررسی از نظر صفات MP، GMP و HARM دارای اختلافات معنی داری بودند و شاخص های Yr و Ti در تنش معنیدار بودند. اثر متقابل لاین در تنش برای تمام شاخص ها غیرمعنیدار بود. با توجه به رابطه همبستگی عملکرد با شاخص ها، مناسبترین شاخص ها MP، GMP، HARM و TOL شناخته شدند. مقایسه میانگین لاینها و تنش به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. حداکثر ضریب همبستگی (**۰/۹۹۹) مربوط به رابطه شاخص STI با SI، Yr با SI و Yr با STI بود. بهطورکلی شاخصهایGMP، MP و HARM مناسبترین شاخصها برای ارزیابی تحمل به تنش لاینها در تمام سطوح موردمطالعه و شاخص TOL مناسب برای سطوح تنش بالاتر بود. مطالعه لاین ها به وسیله شاخص ها با استفاده از تجزیه خوشه ای، تجزیه تابع تشخیص و تجزیه عاملی نتایج مشابهی را نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای و تجزیه عاملی با سه عامل اول لاینهای ۲۵، ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۳۱، ۳۶ و ۳۹ را متحملترین لاینها معرفی نموده و لاینهای ۱۱، ۱۳، ۱۵، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ حساسترین آنها شناخته شدند. در تجزیه به عاملها سه عامل اول ۵۲/۹۷ درصد از واریانس موجود را توجیه کردند و شاخصهای STI، SI، Yr، Ti اندام هوایی، MP، GMP و HARM بیشترین مقدار را داشتند و موثرترین شاخصها در پراکنش لاینها بودند. با توجه به نمودار سه بعدی پراکنش لاینها، بیشترین ضرایب عاملی بر اساس سه عامل اول مربوط به لاینهای ۵، ۷، ۲۵، ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۳۱، ۳۶ و ۳۹ بود.
امیر قنبری، مسعود سلطانی نجف آبادی، علی رضا عباسی، دکتر محمد رضا بی همتا،
دوره ۱۴، شماره ۴۱ - ( ۱-۱۴۰۱ )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: گلرنگ گیاهی روغنی مناسب مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. اصلاح گلرنگ برای عملکرد مستلزم شناسایی مولفه های مهم تاثیر گذار بر عملکرد می باشد. استفاده موثر از تجزیه و تحلیل روابط بین عملکرد و اجزای آن در اصلاح‌نباتات مستلزم تلفیق نتایج تجزیه‌های چند متغیره با واقعیت‌های فیزیولوژیکی گیاه است.
مواد و روش ها: در این تحقیق آزمایش در چارچوب طرح آگمنت بر روی ۱۰۶نمونه گلرنگ دریافت شده از بانک ژن گیاهی آلمان با شمول تعداد پنج شاهد تجاری انجام گردید. تجزیه‌های چند متغیره بر روی صفات مختلف مربوط به عملکرد دانه و فنولوژی گیاه انجام گرفت.
یافته‌ها: نتایج تجزیه همبستگی ساده مبین همبستگی‌های بالا بین صفات مهم دخیل در عملکرد دانه و قطر ساقه بود. تجزیه رگرسیون گام به گام عملکرد دانه تک بوته بر روی صفات مورد بررسی منجر به برازش مدلی شامل صفات تعداد دانه در گیاه، وزن هزار دانه، تعداد قوزه در بوته، تعداد دانه در قوزه با اثرات مثبت و تعداد شاخه فرعی ثالثیه با اثر منفی گردید. تجزیه عاملی قادر به استخراج پنج عامل بود که مجموعا ۷۴درصد واریانس داده‌های اولیه را توضیح می‌دادند. عامل اول عمدتا بر صفات دخیل در شکل‌گیری عملکردٍ و عامل دوم عمدتا بر صفات فنولوژیک تاثیرگذار بود. عامل‌های سوم، چهارم و پنجم به ترتیب بر صفات تعداد دانه در قوزه، ارتفاع شاخه دهی و تعداد روز تا خروج از روزت موثر بودند. بر اساس نتایج تجزیه‌های چند متغیره، تمرکز بر تعداد شاخه فرعی اولیه و ثانویه بیشتر، قطر بیشتر ساقه، اجزای عملکرد و ارتفاع بیشتر می‌تواند برنامه های اصلاحی در جهت افزایش عملکرد را بهبود بخشد.
نتیجه‌گیری: استفاده موثر از نتایج تجزیه های آماری چند متغیره مستلزم تلفیق خروجی های نرم افزار های آماری با اطلاعات فیزیولوژیکی می باشد. این موضوع به عنوان تجزیه های عملگرا در این مقاله مطرح شده است.
مریم جباری، احمد رضا گل پرور، بهزاد سرخی لله لو، مجید شمس،
دوره ۱۴، شماره ۴۱ - ( ۱-۱۴۰۱ )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: خویشاوندان وحشی گندم یکی از مهمترین ذخایر ژنتیکی برای استفاده در برنامههای اصلاحی گندم می‌باشند. بنابراین شناسایی خویشاوندان وحشی گندم و آگاهی از تنوع موجود در آنها و همچنین حفاظت از این گونه‌ها به صورت انکارناپذیری در گسترش غنای خزانه ژنی و پایه ژنتیکی ارقام جدید مؤثر بوده و می‌تواند ابزار مناسبی برای اصلاحگران در آینده باشد.
مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و بررسی روابط بین صفات در ۴۹ ژنوتیپ از خویشاوندان وحشی گندم شامل ۱۵ گونه در قالب طرح آگمنت در پنج بلوک در مزرعه بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ اجرا گردید.
یافته‌ها: بر اساس نتایج تجزیه واریانس بین گونه‌های مختلف خویشاوند وحشی گندم مورد مطالعه از لحاظ صفات ارتفاع، طول بیرون‌آمدگی پدانکل، طول پدانکل و طول و عرض دانه اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال ۰/۰۱ وجود داشت. مقادیر ضرایب تنوع نیز بیانگر تنوع بالا بین گونه‌های مختلف خویشاوند وحشی از لحاظ صفات مورفولوژی به غیر از طول برگ پرچم بود. بیشترین میزان ضریب تغییرات ژنتیکی و بیشترین میزان وراثت‌پذیری، مربوط به صفت طول پدانکل بود. بر اساس نتایج برآورد ضرایب همبستگی بین صفات، رابطه مثبت و معنی‌داری بین عملکرد و اجزای عملکرد وجود داشت. براساس نتایج تجزیه رگرسیون پنج صفت وزن سنبله، شاخص برداشت، ارتفاع، طول دانه و تعداد دانه در سنبله به عنوان صفات مؤثر بر عملکرد دانه تعیین شدند که در بین این صفات وزن سنبله عمدتا به صورت مستقیم و تعداد دانه در سنبله به طور غیر مستقیم عملکرد دانه را تحت تأثیر قرار دادند. نتایج تجزیه عاملی نیز منجر به شناسایی سه عامل مؤثر بر عملکرد شد که در مجموع توانستند ۸۴/۳۹ درصد از واریانس بین داده‌ها را توجیه کنند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشهای، ارقام و گونه‌های مورد بررسی را بر اساس کلیه صفات به سه گروه کلی تفکیک کرد. از ژنوتیپ‌های قرار گرفته در گروه چهارم و پنجم به دلیل داشتن انحراف از میانگین کل مثبت برای صفات ارتفاع، طول برگ پرچم و طول دانه می‌توان برای کارهای اصلاحی و تولید ارقام جدید با بهبود عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه، بهره برد و از ژنوتیپ‌های گروه اول می‌توان برای اصلاح صفت شاخص برداشت استفاده کرد.
نتیجه‌گیری: بین خویشاوندان وحشی گندم مورد مطالعه از لحاظ صفات مورفولوژی تنوع قابل توجهی مشاهده شد که از این تنوع می‌توان برای برنامههای اصلاح ذخایر ژنتیکی استفاده کرد.
