پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی

بذرالبنج مشبک (Hyoscyamus reticulatus L.) یکی از مهم­ترین گیاهان داروبی متعلق به تیره بادنجانیان بوده که به دلیل دارا بودن آلکالوئیدهای تروپانی در صنایع داروسازی کاربرد فراوانی دارد. در سال­های اخیر باززایی، پرآوری و پلی‌پلوئیدی درون شیشه‌ای گیاهان دارویی، یکی از موضوعات جالب توجه در بیوتکنولوژی و کشت بافت گیاهی می‌باشند. آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با تیمار هورمون بنزیل آمینوپورین (BAP) در سه سطح (0، 4/4 و 8/8 میکرومولار) و ایندول استیک اسید (IAA) در سه سطح (0، 1/1 و 2/2 میکرومولار) و در سه تکرار انجام شد. در ادامه القای پلی‌پلوئیدی در شرایط درون شیشه‌ای روی گیاهچه‌های باززایی شده با تیمار کلشی‌سین در 5 غلظت (0، 05/0، 1/0، 2/0 و 5/0 درصد) و سه زمان 24، 48 و 72 ساعت، مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تعیین سطح پلوئیدی گیاهان، بررسی‌های میکروسکوپی، فلوسایتومتری و شمارش کروموزومی انجام شد. نتایج نشان داد که پس از شش ماه رشد، تیمار هورمونی 8/8 میکرومولار BAP به همراه 2/2 میکرومولار IAA با میانگین13/13 گیاهچه در هر ریز نمونه، شاخه­زایی بهترین تیمار هورمونی برای باززایی شناخته شد. نتایج بررسی‌های فلوسایتومتری نشان داد که تیمار 1/0 درصد کلشی‌سین در زمان 48 ساعت با راندمان 72 درصد تولید گیاهان پلی‌پلوئیدی مناسب‌ترین تیمار شناخته شد. القای پلی‌پلوئیدی با تغییرات معنی­دار در ویژگی­های مختلف گیاه همراه بود. تعداد کروموزوم گیاهان دیپلوئید برابر با 34 عدد (2n=2x=34) و درگیاهان تتراپلوئید برابر 68 (2n=2x=68) بود. بنابراین می‌توان گفت کلشی‌سین بطور مؤثری قابلیت القای پلی‌پلوئید در این گیاه را دارد.