دوره 17، شماره 3 - ( پاییز 1404 )                   جلد 17 شماره 3 صفحات 44-30 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Samadi Gorji M, Babaeian N, Kiani G, Rameeh V, Bagheri N. (2025). Combinability and Heterosis in Diallele Crosses between Spring and Winter Canola. J Crop Breed. 17(3), 30-44. doi:10.61882/jcb.2024.1592
URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1592-fa.html
صمدی گرجی مهتابه، بابائیان نادعلی، کیانی غفار، رامئه ولی الله، باقری نادعلی.(1404). تجزیه ترکیب پذیری و هتروزیس در تلاقی دای ‎آلل بین ارقام بهاره و زمستانه کلزا پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی 17 (3) :44-30 10.61882/jcb.2024.1592

URL: http://jcb.sanru.ac.ir/article-1-1592-fa.html


1- گروه ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
2- گروه اصلاح نباتات، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
3- مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران
چکیده:   (453 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: کلزا (L.Brassica napus ) به سومین محصول با ارزش دانه‎ های روغنی خوراکی در سراسر جهان پس از سویا و نخل روغنی تبدیل شده است. با توجه به اهمیت کشت کلزا، شناسایی ژنوتیپ ‎هایی با برخورداری از پتانسیل عملکردی بالا برای به‎ دست آوردن تلاقی‎ های برتر دارای اهمیت است. توانایی ترکیب پذیری می تواند ظرفیت یک رقم را جهت انتقال عملکرد برتر به نتاج مشخص کند. تجزیه‌ و تحلیل‌ دای‎ آلل‌ به‎ عنوان روشی‌ بسیار قوی و کارا به‌‎منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی‌، عمل‌ ژن‎ ها، ترکیب‌پذیری خصوصی‌ و عمومی‌ و تعیین‌ میزان هتروزیس‌ استفاده می‌شود. لذا، در این پژوهش از تلاقی دای­ آلل در هشت رقم بهاره و زمستانه بهره گرفته شد تا توانایی ترکیب‎ پذیری و هتروزیس این ارقام از نظر صفات فنولوژیک و مورفولوژیک برای انتخاب برترین والدها و تلاقی‎ ها مورد بررسی قرار گیرند.
مواد و روش‎ ها: چهار رقم کلزای بهاره (and RGSAsa, Baharan, Dalgan,) و چهار رقم زمستانه (Zarfam Nima, and SLM2246, Okapi,) در سال زراعی 1402-1401 به صورت طرح دای آلل یک طرفه تلاقی داده شدند. دورگ‎ های نسل اول به ‎همراه هشت والد (جمعاً 36 ژنوتیپ) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال زراعی 1403-1402 ارزیابی شدند. در این آزمایش، صفات تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع گیاه، طول شاخه اصلی، تعداد شاخه های فرعی، تعداد خورجین در شاخه اصلی، تعداد خورجین در شاخه فرعی، طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد دانه با انتخاب تصادفی پنج بوته از هر کرت اندازه گیری و مورد مطالعه قرار گرفتند. محاسبات آماری داده های اندازه گیری شده توسط نرم افزارهای DIALL(1.1) و SPSS (16) صورت گرفت.
یافته ‎ها: نتایج تجزیه دای ‎آلل نشان دادند که میانگین مربعات توانایی ترکیب پذیری عمومی (GCA) و خصوصی (SCA) در همه صفات معنی‎ دار بود، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺟﺰای اﻓﺰاﻳﺸﻲ و غیر افزایشی در وراﺛﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﺻﻔﺎت ﻧﻘﺶ دارند. از طرفی، در تمامی صفات مورد مطالعه واریانس GCA نسبت به واریانس SCA بیشتر بود که نشان دهنده اهمیت بیشتر اثر افزایشی ژنها در کنترل این صفات بود. ژنوتیپ ‎های بهاره با برخورداری از ترکیب‎ پذیری عمومی منفی و معنی‎ دار برای تعداد روز تا گلدهی جهت رسیدن به ارقام زودرس در اولویت خواهند بود. نتایج ترکیب ‎پذیری خصوصی در شش ترکیب تلاقی برای این صفت به ‎صورت منفی و معنی ‎دار مشاهده شد. اغلب تلاقی‎ های با ترکیب‎ پذیری خصوصی منفی و معنی ‎دار دارای حداقل یک والد با ترکیب ‎پذیری عمومی منفی و معنی ‎دار برای صفت تعداد روز تا گلدهی بودند. از لحاظ ارتفاع گیاه، ژنوتیپ ‎های RGS و Dalgan ترکیب‎ پذیری عمومی منفی و معنی‎ دار نشان دادند. شش ترکیب تلاقی دارای ترکیب‎ پذیری خصوصی منفی و معنی ‎دار برای ارتفاع بوته بودند، لذا می ‎توانند برای کاهش ارتفاع در برنامه‎ های به ‎نژادی استفاده شوند. از لحاظ افزایش تعداد غلاف در شاخه اصلی، ژنوتیپ ‎های Baharan و Dalgan Asa, و افزایش تعداد غلاف در شاخه فرعی ژنوتیپ‎ های Nima SLM046, و Okapi ترکیب‎ پذیری عمومی مثبت و معنی ‎دار داشتند. بنابراین، این ژنوتیپ ‎ها برای افزایش این صفات در اولویت خواهند بود. ضمن این‎که ترکیب ‎پذیری خصوصی به‎ صورت مثبت و منفی معنی‎ دار در ترکیب تلاقی‎ ها برای این صفات مشاهده شد. ژنوتیپ ‎های Asa، Baharan و Zarfam با برخورداری از ترکیب‎ پذیری عمومی مثبت و معنی ‎دار به عنوان بهترین ترکیب شونده جهت افزایش تعداد دانه در غلاف شناخته شدند. هفت ترکیب تلاقی با داشتن ترکیب ‎پذیری خصوصی مثبت و معنی ‎دار به عنوان ترکیبات برتر برای افزایش این صفت شناخته شدند. ژنوتیپ های Asa و Dalgan با ترکیب ‎پذیری عمومی مثبت معنی ‎دار برای افزایش عملکرد دانه در زمره ژنوتیپ ‎های مطلوب محسوب شدند. ترکیب پذیری خصوصی در 11 تلاقی به صورت مثبت و معنی دار مشاهده شد، که نمایانگر اثر غیر افزایشی ژن‎ها برای افزایش این صفت بود. میزان هتروزیس نسبت به والد برتر برای صفت تعداد روز تا گلدهی در اغلب تلاقی ها در جهت منفی معنی دار گردید، که از نظر رسیدن به ارقام زودرس تلاقی های RGS × Okapi، Baharan × Okapi و Asa × Okapi با میزان هتروزیس منفی و معنی دار در اولویت خواهند بود. با توجه به مطلوبیت پاکوتاهی در کلزا، تلاقی ‎های RGS × Asa و RGS × Zarfam به ‎ترتیب با هتروزیس منفی معنی ‎دار برای کاهش ارتفاع در اولویت هستند. تلاقی ‎های SLM046 × Okapi و Asa × Zarfam بیشترین میزان هتروزیس تعداد غلاف در شاخه اصلی را داشتند. تلاقی ‎های Nima × Okapi، SLM046 × Okapi و Baharan × Dalgan با بیشترین میزان هتروزیس برای بهبود تعداد غلاف در شاخه فرعی در اولویت خواهند بود. تلاقی ‎های RGS × Okapi، Baharan × Dalgan، Asa × Okapi و RGS × Zarfam هتروزیس مثبت معنی ‎دار از لحاظ تعداد دانه در غلاف داشتند. از لحاظ عملکرد دانه، تلاقی ‎های Dalgan × Okapi، Dalgan×SLM046، Zarfam×SLM046، Baharan × Zarfam و Nima × Okapi با دارابودن بیشترین میزان هتروزیس در اولویت هستند.
نتیجه ‎گیری: برآورد ترکیب پذیری صفات نشان داد که ارقام RGS و Dalgan به ‎عنوان بهترین ترکیب شونده ‎های عمومی در جهت کاهش تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی و ارتفاع گیاه بودند. لذا این ارقام می‎ توانند به عنوان منبع آلل های مطلوب برای دستیابی به زودرسی مد نظر قرار گیرند. همچنین، ارقام Asa و Baharan در جهت افزایش عملکرد و برخی صفات مرتبط با آن به عنوان بهترین ترکیب شونده شناخته شدند. تلاقی‎ های Nima × Okapi، Dalgan × Okapi، RGS × Dalgan و Asa × Okapi برای افزایش عملکرد و برخی صفات مربوط به آن، بهترین ترکیب شونده خصوصی شناخته شدند، ضمن این که این تلاقیها هتروزیس مثبت و بالایی را در عملکرد دانه نشان دادند. بنابراین، می توان والدین آنها را برای برنامه های تولید ارقام جدید و بهبود ژنوتیپ های کلزا از لحاظ عملکرد دانه پیشنهاد نمود.

 
متن کامل [PDF 1994 kb]   (15 دریافت)    
نوع مطالعه: كاربردي | موضوع مقاله: اصلاح نباتات، بیومتری
دریافت: 1403/10/1 | پذیرش: 1404/2/6

فهرست منابع
1. Abdelsatar, M. A., Mourad, K. A. & Ibrahim, S. A. (2020). The genetic system controlling agronomic traits in canola. Egyptian Journal of Plant Breeding, 24(2), 355-387.
2. Ahmad, R., Khan, R. S. & Quiros, C. F. (2013). Inheritance of fertility restorer gene for cytoplasmic male-sterility in B. napus and identification of closely linked molecular markers to it. Euphytica. 194(3), 351-60. [DOI:10.1007/s10681-013-0942-y]
3. Ali, N., Khan, N. U., Ali, S., Ullah, F., Gul, S., Saeed, M. & Naveed, K. (2015). Combining ability studies for quantitative traits in Brassica juncea. Journal of Animal & Plant Sciences, 25(2), 495-501.
4. Ali, Q., Ali, A., Awan, M. F., Tariq, M., Ali, S., Samiullah, T. R., ... & Hussain, T. (2014). Combining ability analysis for various physiological, grain yield and quality traits of Zea mays L. Life Science Journal, 11(8s), 540-551.
5. Alsharari, S. F., Ibrahim, A. A. & Okasha, S. A. (2023). Combining ability for yield, oil content, and physio-biochemical characters of canola (Brassica napus L.) Under salt stress conditions. Sabrao Journal of Breeding & Genetics, 55(4). [DOI:10.54910/sabrao2023.55.4.1]
6. Chand, S., Patidar, O. M., Meena, V. K. & Shiv, A. (2018). Barnase-barstar system: an indelible technique to produce hybrid seeds in self- pollinated crops. International Journal of Farm Sciences. 8(2), 109-113. [DOI:10.5958/2250-0499.2018.00054.X]
7. Channa, S. A., Tian, H., Mohammed, M. I., Zhang, R., Faisal, S., Guo, Y., ... & Hu, S. (2018). Heterosis and combining ability analysis in Chinese semi-winter× exotic accessions of rapeseed (Brassica napus L.). Euphytica, 214(8), 134. [DOI:10.1007/s10681-018-2216-1]
8. Dezfouli, P. M., Sedghi, M., Shariatpanahi, M. E., Niazian, M., & Alizadeh, B. (2019). Assessment of general and specific combining abilities in doubled haploid lines of rapeseed (Brassica napus L.). Industrial Crops and Products, 141, 111754. [DOI:10.1016/j.indcrop.2019.111754]
9. FAO. (2022). Food and agriculture organization of the United Nations. FAOSTAT statistics database Available online at: http://www.faostat.fao.org.
10. Gholizadeh Sarcheshmeh, P., Amiri Oghan, H., Shekari, F., & Gholizadeh, A. (2024). Combining ability and heterosis of spring oilseed rape genotypes under normal irrigation and drought stress conditions. Journal of Crop Breeding, 74-85. [In Persian] [DOI:10.61186/jcb.16.49.74]
11. Gourrion, A., Simon, C., Vallée, P., Delourme, R., Chatres, S. & Jdheu, E. (2020). Enlarging the genetic diversity of win-ter oilseed rape (WOSR) by crossing with spring oilseed rape (SOSR). Oilseeds & Fats Crops and Lipids, 27(16), 1-5. [DOI:10.1051/ocl/2020013]
12. Hochholdinger, F., & Baldauf, J. A. (2018). Heterosis in plants. Current Biology, 28(18), R1089-R1092. [DOI:10.1016/j.cub.2018.06.041]
13. Huang, Z., Laosuwan, P., Machikowa, T. & Chen, Z. (2010). Combining ability for seed yield and other characters in rapeseed. Suranaree Journal of Science and Technology. 17, 39-47.
14. Kamara, M. M., Rehan, M., Ibrahim, K. M., Alsohim, A.S., Elsharkawy, M. M., Kheir, A., Hafez, E. M., & El-Esawi M. A. (2020). Genetic diversity and combining ability of white maize inbred lines under different plant densities. Plants, 9, 1140. [DOI:10.3390/plants9091140]
15. Kebede, B., Thiagarajah, M. R., Zimmerli, C. & Rahman, M. H. (2010). Improvement of open-pollinated spring rapeseed (Brassica napus L.) through introgression of genetic diversity from winter rapeseed. Crop Science, 50(3), 1236-1243. [DOI:10.2135/cropsci2009.06.0352]
16. Mahanta, M., & Barua, P. K. (2020). Combining ability, heterosis and maternal effects for yield and attributing traits in yellow sarson (Brassica rapa L. var. yellow sarson). Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 9(4), 641-646.
17. Mandal, S., & Kar, S. (2023). Heterosis and combining ability analysis in seed yield and its component traits in Indian mustard (Brassica juncea L. Czern & Coss.). The Pharma Innovation Journal. 12(8), 579-583. [DOI:10.18805/ag.R-2506]
18. Mandal, K., Subba, V., Dasgupta, T., & Kundagrami, S. (2023). Combining ability and heterosis for seed yield and yield components in Indian mustard [Brassica juncea (L.) czern and coss]. Agricultural Reviews, 44(1), 100-106. [DOI:10.18805/ag.R-2506]
19. Meena, H. S., Kumar, A., Ram, B., Singh, V. V., Meena, P. D., Singh, B. K., & Singh, D. (2018). Combining ability and heterosis for seed yield and its components in Indian mustard (Brassica juncea L.). Journal of Agricultural Science and Technology. 17, 1861-1871
20. Menendez, Y. C., Botto, J. F., Gomez, N. V., Miralles, D. J., & Rondanini, D. P. (2019). Physiological maturity as a function of seed and pod water concentration in spring rapeseed (Brassica napus L.). Field Crops Research, 231, 1-9. [DOI:10.1016/j.fcr.2018.11.002]
21. Nassimi, A., Raziuddin, W., Ali, S. & Ali, N. (2006). Study on heterosis in agronomic characters of rapeseed (Brassica napus L.) using Diallel. Journal of Agronomy, 5(3), 505-508. [DOI:10.3923/ja.2006.505.508]
22. Qian, W., Sass, O., Meng, J., Li, M., Frauen, M., & Jung, C. (2007). Heterotic patterns in rapeseed (Brassica napus L.): I. Crosses between spring and Chinese semi-winter lines. Theoretical and Applied Genetics, 115(1), 27-34. [DOI:10.1007/s00122-007-0537-x]
23. Rameah, V., Rezai, A., & Saeidi, G. (2003). Estimation of genetic parameters for yield, yield components and glucosinolate in rapeseed (Brassica napus L.). Journal of Agricultural Science and Technology. 5, 143-151.
24. Rameeh, V. (2016). Estimation of combining ability of rapeseed advanced lines for yield and yield components. Seed and Plant Journal, 31(4), 665-679. [In persion]
25. Rameeh, V. (2020). Combining ability of plant height, seed yield and quality traits in rapeseed. Genetika. 52(2), 805-814. [DOI:10.2298/GENSR2002805R]
26. Rameeh, V. (2023). Heterotic patterns in rapeseed (Brassica napus L.): Crosses between spring-type and winter-type genotypes. Journal of Agricultural Sciences (Belgrade), 68(3). [DOI:10.2298/JAS2303253R]
27. Shoshi-Dezfoli, A. A., & Honarnezhad. R. (2005). Determination of gene action and heritability of some of the traits related to rice quality using graphical analysis of diallel. Iranian Journal of Agricultural Science, 36(4), 813-818.
28. Sıncık, M., Sozen, E., Falk, K. C., Goksoy, A. T., & Acıkgoz, E. (2014). Heterosis and combining ability in a diallel cross of turnip rape genotypes. Turkish Journal of Field Crops, 19(2), 219-225. [DOI:10.17557/tjfc.27610]
29. Singh, K. H., Gupta, M. C., Srivastava, K. K., & Kumar. P. R. (2003). Combining ability and heterosis in Indian mustard. J. oilseeds Res. 20(1), 35-39.
30. Tahira Atta, B. M. & Hussain, M. (2008). Combining ability studies in Brassica napus L. International Journal of Agriculture and Biology. 10, 205-8.
31. Tian, C., Zhou, X., Liu, Q., Peng, J., Zhang, Z., Song, H., ... & Abou-Elwafa, S. F. (2020). Increasing yield, quality and profitability of winter oilseed rape (Brassica napus) under combinations of nutrient levels in fertiliser and planting density. Crop and Pasture Science, 71(12), 1010-1019. [DOI:10.1071/CP20328]
32. Wolko, J., Dobrzycka, A., Bocianowski, J., & Bartkowiak-Broda, I. (2019). Estimation of heterosis for yield-related traits for single cross and three-way cross hybrids of oilseed rape (Brassica napus L.). Euphytica, 215(10), 156. [DOI:10.1007/s10681-019-2482-6]
33. Xie, F., Zha, J., Tang, H., Xu, Y., Liu, X., & Wan, Z. (2018). Combining ability and heterosis analysis for mineral elements by using cytoplasmic male-sterile systems in non-heading Chinese cabbage (Brassica rapa). Crop and Pasture Science, 69(3), 296-302. [DOI:10.1071/CP17357]
34. Yadava, D. K., Singh, N., Vasudev, S., Singh, R., Singh, S., Giri, S. C., Dwivedi, V. K., & Prabhu. K.V. (2012). Combining ability and heterobeltiosis for yield and yield-contributing traits in Indian Mustard (Brassica juncea). The Indian Journal of Agricultural Sciences, 82(7), 563-567. [DOI:10.56093/ijas.v82i7.21632]

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی: یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Crop Breeding

Designed & Developed by: Yektaweb