آویشن (Thymus vulgaris L.) از مهمترین گیاهان خانواده نعناع و اسانس آن از جمله ده اسانس معروف گیاهان دارویی می‌باشد. در این پژوهش تأثیر روش کاربرد نیتروژن در دو منطقه با شرایط اقلیمی نیمه خشک و معتدل سرد بررسی شد تا بهترین روش کاربرد نیتروژن در هر رویشگاه با ملحوظ داشتن تمایز تعادلی در رشد (GDB) در تولید رویشی و متابولیت ثانویه آویشن مشخص شود. طرح آزمایش به صورت بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار بود که در دو منطقه در سال زراعی 1387 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل روش کاربرد نیتروژن (عدم کاربرد (شاهد)، 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به صورت خاکپاش، 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به صورت محلولپاش) و منطقه (شهر ری و کرج) بود. نمونه‌های آویشن در دو مزرعه برداشت و پس از خشک کردن در سایه، اسانس آن استخراج و جهت تجزیه اسانس از دستگاه GC استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه‌های جداگانه و تجزیه مرکب نشان داد که کاربرد نیتروژن به صورت محلول‌پاشی در مزرعه‌ی تحقیقاتی کرج تأثیر افزایشی بر درصد تیمول (74/2 درصد) و عملکرد تیمول (5/19 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد سایه خشک (2/2498 کیلوکرم در هکتار) و عملکرد اسانس (09/38 لیتر در هکتار) داشته است. در مزرعه-ی تحقیقاتی شهر ری کاربرد نیتروژن به صورت خاکپاش بهتر بود به گونه‌ای که عملکرد سایه خشک (7/2772 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد اسانس (1/19 لیتر در هکتار)، درصد و عملکرد متابولیت‌‌های ثانویه (درصد تیمول (2/1 درصد) و عملکرد تیمول (72/7 کیلوگرم در هکتار))، (درصد پی‌سیمن (68/0درصد) و عملکرد پی سیمن (62/7 کیلوگرم در هکتار)) و (درصد کارواکرول (076/0 درصد) و عملکرد کارواکرول (85/0 کیلوگرم در هکتار)) بیشترین میزان را نشان دادند. تیمول و پی‌سیمن جزء ترکیب‌های غالب در هر دو منطقه بودند. همچنین سازگاری آویشن در شرایط معتدل سرد و مرتفع کرج نسبت به آب و هوای نیمه خشک شهر ری به دلیل استقرار سریع‌تر و افزایش تعداد سرشاخه بیشتر بود. محلول‌پاشی در مزرعه کرج، نوعی تمایز تعادلی در رشد (GDB) ایجاد نمود که هم تولید رویشی و هم ترکیب تیمول را به عنوان مهم‌ترین متابولیت ثانویه آویشن افزایش داد. کاهش رطوبت هوا و وزش باد گرم در مزرعه شهر ری سبب کاهش جذب نیتروژن از طریق تغذیه برگی شد.

واژه‌های کلیدی: آویشن (Thymus vulgaris L.)، اسانس، پی سیمن، تیمول، کارواکرول، روش کاربرد

متن کامل [PDF 1285 kb]   (2451 دریافت)