پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی

     برنج (Oryza sativa L.) تأمین­کننده غذای نیمی از مردم جهان است و شوری در برخی مناطق، موجب کاهش عملکرد این گیاه می­گردد. به منظور توسعه کشت برنج در مناطقی با آب یا زمین­های شور، میزان کلروفیل، شاخص­های فلورسانس­کلروفیل و عملکرد دانه برخی از ارقام برنج تحت تاثیر تنش شوری، در تابستان 92-1391 در مزرعه دانشکده­ کشاورزی دانشگاه یاسوج، مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش به­صورت کرت­های یکبار خردشده و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار انجام­ شد. عامل اصلی، شامل 4 سطح شوری و عامل فرعی شامل 11 رقم برنج بود. نتایج تجزیه واریانس نشان­داد که اثر شوری بر
شاخص­های فلورسانس غیر­معنی­دار ولی بر میزان کلروفیل و عملکرد دانه بسیار معنی­دار (01/­0p <) بود. تجزیه به مؤلفه­های اصلی در هر دو شرایط تنش و بدون ­تنش، 6 متغیر اولیه F₀، F_m، F_v، F_v/F_m، میزان کلروفیل و عملکرد دانه را در قالب 2 مؤلفه گروه­بندی نمود به نحوی که در شرایط بدون تنش، مؤلفه ول شامل شاخص­های فلورسانس F_m و­ F_v در جهت مثبت و مؤلفه دوم، شامل حداکثر کارآیی فتوسیستم II در جهت مثبت و عملکرد دانه در جهت منفی بود. در شرایط تنش، بیشترین تأثیر در مؤلفه اول متعلق به F₀ در جهت منفی و F_m و F_v/F_m در جهت مثبت و بیشترین اثر در مؤلفه دوم مربوط به کلروفیل و در جهت منفی بود. تجزیه خوشه­ای، ارقام برنج را بر اساس میزان فلورسانس کلروفیل و عملکرد دانه در شرایط تنش و بدون­تنش، به سه خوشه گروه­­­بندی نمود. در شرایط تنش، رقم­های غریب و لنجان­عسکری در گروه متحمل قرار گرفتند. در برنامه­های به­نژادی از تلاقی رقم غریب، دارای میزان کلروفیل و نسبت بالای  F_v/F_m، زودرس و متحمل، رقم حسن­سرایی از برنج­های مرغوب و با کیفیت بالای پخت، طول دانه بلند و دیررس و حساس به شوری، می­توان برای ایجاد ارقام مناسب برای زمین­های شور، استفاده­ نمود.